“Is er nog iemand in de zaal die niet overtuigd is van het belang van natuuronderwijs? Nee? Niemand?”

Op Stadsboerderij de Korenmaat kwamen afgelopen september veertig leerkrachten en directeuren uit het Arnhemse basisonderwijs samen. Niet voor een studiedag vol sheets, maar voor echte inspiratie: tastbaar, buiten, samen. Ze gingen met elkaar in gesprek over hoe natuur, duurzaamheid en klimaat structureel plek kunnen krijgen in hun lessen. Ze deelden ervaringen, ontdekten nieuwe mogelijkheden en inspireerden elkaar met wat er al wél kan.

De middag leverde veel ideeën op: van schoolmoestuinieren tot een tweedehands kledingmarkt op het schoolplein. In Arnhem is schoolmoestuinieren overigens al op veel plekken een vaste waarde: ongeveer een derde van de scholen heeft het structureel onderdeel gemaakt van hun onderwijs.

Zo verbindt leerkracht Esther Wessels van basisschool De Witte Vlinder het moestuinieren met thema’s binnen wereldoriëntatie. Leerlingen meten afstanden in de tuin, leren over tijd en groei, en verwerken hun ervaringen in taal- en rekenopdrachten. In de schoolgang hangt een doorlopende collage met foto’s van de oogst, recepten en woordenschat rond gezonde voeding en landbouw. “Zo ging het echt leven in de school, ook bij andere groepen en ouders,” vertelt Esther.

Inspirerend waren ook de ervaringen uit het project Rijnreizigers, waarin vakken creatief worden verbonden met praktijkopdrachten in de natuur. Het resultaat: leerlingen die met meer plezier én meer betekenis leren. “Een van mijn leerlingen heeft normaal gesproken veel moeite om zich te concentreren. Maar aan het einde van het project presenteerde hij zijn kennis alsof hij een volleerd pabostudent was. Dat is zoveel meer dan leuk onderwijs, hier gebeurt echt iets moois,” vertelt directeur Ronny ten Brinke van de Pastoor van Arsschool.

Deze bijeenkomst is geen losstaand moment, maar onderdeel van een bredere beweging. Een beweging waarin Natuurcentrum Arnhem optrekt als partner van het onderwijs: niet alleen als aanbieder van waardevolle lessen, maar ook als aanjager van verandering en sparringpartner voor scholen die natuur- en duurzaamheidseducatie een vaste plek willen geven.

Hoe natuur en duurzaamheid een vaste plek krijgen in de klas

Leerkrachten willen onderwijs geven dat ertoe doet: lessen die aansluiten bij wat kinderen bezighoudt en hen voorbereidt op de toekomst. Natuur en duurzaamheid zijn geen ‘extra thema’s’, maar de wereld waarin kinderen opgroeien.  Ze dragen bij aan de brede ontwikkeling van leerlingen en vormen een natuurlijke brug naar andere vakken: van bewegen en gezondheid tot kunst, cultuur, ICT en techniek.

Maar hoe geef je dat vorm in een overvolle agenda, met beperkt tijd en soms te weinig collega’s? Lokale NDE-centra kunnen hierbij een belangrijke rol spelen, wanneer zij de tijd en ruimte hebben om zich verder te ontwikkelen dan hun traditionele rol als aanbieder van natuur- en duurzaamheidseducatie. Steeds vaker nemen zij andere rollen op zich richting het onderwijs: 

• Groene leraar: springt ad hoc of structureel in met inspirerend natuur- en duurzaamheidsonderwijs, juist in tijden van lerarentekorten.
• Makelaar: helpt scholen wegwijs maken in het diverse aanbod rond natuur en duurzaamheid.
• Aanjager en strategisch partner: denkt proactief mee met scholen, helpt een visie te ontwikkelen en verankert duurzame thema’s in het curriculum en in andere domeinen van de school.

Deze aanpak helpt leerkrachten om duurzaam onderwijs niet te zien als extra last, maar als kans. Een kans om thema’s als natuur, klimaat en leefomgeving op een vanzelfsprekende manier te verweven met hun lessen. Zo ervaren leerlingen natuur en duurzaamheid niet als losse onderwerpen, maar als iets wat overal in terugkomt. In de klas, op het schoolplein en in hun eigen leefwereld. Dit is waar Natuurcentrum Arnhem, en met hen vele andere NDE-centra in Nederland, aan werken. Samen met leerkrachten, schoolleiders en bestuurders.

Pilot combinatiefunctie NDE

De bijeenkomst in Arnhem is een voorbeeld van hoe NDE-centra, wanneer ze meer ruimte krijgen om hun rol te verbreden, kunnen uitgroeien tot waardevolle partner voor natuur- en duurzaamheid in het onderwijs.

Natuurcentrum Arnhem en Utrecht Natuurlijk hebben dit jaar die ruimte gekregen in de Pilot Combinatiefunctie NDE, waarin zij experimenteren met nieuwe rollen richting het onderwijs en deze versterken. De pilot is opgezet samen met Vereniging GDO, die de leerervaringen ophaalt en landelijk deelt, en sluit aan bij de landelijke beweging van de Interdepartementale Werkgroep Duurzame School.

De ervaringen laten nu al zien dat het onderwijs openstaat voor deze versterking vanuit de NDE-organisaties. Door lokaal op te trekken met directies, leerkrachten én beleidsmakers, kunnen NDE-centra bijdragen aan structurele verandering. Het vraagt om investeren in relaties, positie en kennis, maar levert veel op:

• Meer leerlingen die leren over én met de natuur
• Meer leerkrachten die zich gesteund voelen bij duurzaam onderwijs
• Meer scholen die natuur en duurzaamheid structureel willen opnemen in hun onderwijsvisie

Lees meer over de pilot combinatiefunctie NDE op deze pagina. Bekijk ook de LinkedIn-post van Natuurcentrum Arnhem.