Een groen schoolplein, frisse lucht in de klas en leerlingen die met hun handen in de aarde zitten. Het zijn enkele voorbeelden van zaken die een positieve invloed hebben op het welzijn en het gedrag van leerlingen. Maar waarom is aandacht voor milieu en natuur zo belangrijk? En hoe pak je dit als school aan? We spraken hierover met Willemijn de Vries, adviseur educatie bij Vereniging GDO, kennispartner van Gezonde School.

“In deze tijden van prestatiedruk, klimaatverandering en veelvuldig schermgebruik, is het superbelangrijk om de connectie met de natuur te maken”, vindt Willemijn. “Het is de bron van alles”. Ze benadrukt dat contact met de natuur stress vermindert, het concentratievermogen verhoogt en het geluksgevoel vergroot. Gelukkig ziet Willemijn dat het thema milieu en natuur steeds meer aandacht krijgt op scholen, onder andere door het groeiende aantal groene schoolpleinen. Veel gemeenten stimuleren dit en bieden hulp om dit voor elkaar te krijgen. 

Toch mag het thema wat haar betreft nog veel meer aandacht krijgen. De focus ligt vaak op rekenen en taal, terwijl die vakken ook buiten kunnen plaatsvinden. “Ga bladeren tellen voor rekenen of geef een dictee in de moestuin”, tipt Willemijn. Zo eenvoudig kan het zijn. Onderzoek van Janette Prins, onderzoeker bij de onderzoeksgroep Natuur en Ontwikkeling Kind van Hogeschool Leiden, laat zien dat een natuurrijke speel- en leeromgeving een positieve invloed heeft op de taalontwikkeling van jonge kinderen. 

Betere kwaliteit van leven

De aanpak voor milieu en natuur gaat verder dan aandacht tijdens de lessen. Het gaat ook over een gezond binnen- en buitenmilieu. Willemijn raadt scholen aan om te starten met kleine stappen, zoals het plaatsen van planten in de klas of het meten van het binnenklimaat. Hoe is de luchtkwaliteit, de temperatuur en het geluid in de lokalen? Is er genoeg ventilatie aanwezig? Het positieve effect van groen is wetenschappelijk aangetoond. Leerlingen zijn veerkrachtiger en hebben een betere kwaliteit van leven. “Ook ervaren leerlingen minder hyperactiviteit nadat ze in aanraking komen met natuur”, betoogt Willemijn. “Spelen en leren op een groen schoolplein vermindert ook pestgedrag”, gaat ze verder. Ook fysiek zijn er voordelen: buitenonderwijs versterkt het afweersysteem, vermindert astma en stimuleert gezond eetgedrag.  

Tip van de expert

Ga met je taal- of rekenles naar buiten. Het hoeft niet groots te zijn. Willemijn: “Je kunt een dictee geven in de moestuin, met koolrabi, radijsjes of komkommer.” 

Een vaste plek in het curriculum

“Bij het thema mlieu en natuur vinden we het – naast dat een school meedoet aan een erkende gezonde school activiteit – belangrijk dat het thema ook een plek krijgt in het beleid van de school”, aldus Willemijn. Een belangrijke stap is visieontwikkeling: hoe wil de school dit thema uitdragen? Willemijn: “Het is leuk als het thema een plek krijgt in de schoolgids. En dat je echt kunt laten zien dit is waar wij als school voor staan!” De grootste valkuil? “Dat het blijft bij losse acties, zoals alleen een moestuin,” zegt Willemijn. “Je bereikt pas echt iets als wat je doet ook een vaste plek krijgt in het curriculum.” 

Leerlingen aan het stuur met Eco-Schools

Een voorbeeld van een erkende Gezonde school-interventie waarmee je invulling kunt geven aan het thema milieu en natuur  is het programma Eco-Schools; een programma van SME (partnerorganisatie van Vereniging GDO). Eco-Schools werkt samen met lokale begeleiders die zijn aangesloten bij een NDE-centrum of bij IVN natuureducatie. Leerlingen vormen een eco-team en werken samen met docenten aan verduurzaming. “Bij Eco-Schools staan leerlingen echt centraal,” legt Willemijn uit. Met behulp van zeven stappen onderzoeken zij hun eigen school en bedenken ze acties om deze te verduurzamen. Bijvoorbeeld door het schoolplein groener te maken of afval te verminderen. 

Hoe betrek je collega’s en ouders?

Draagvlak creëren is cruciaal als je met het thema aan de slag gaat. Zeker met de huidige werkdruk onder leraren. “Een project moet niet aanvoelen als het project van één collega, maar echt als een mooi project dat je doet als school”, zegt Willemijn. Volgens haar begint dat met delen: “Vertel in een teamvergadering of weekopening waar je mee bezig bent.” Als het schoolbreed wordt gedeeld sluiten collega’s automatisch meer aan. “En kijk waar de energie zit!”, tipt Willemijn. “Als een collega het leuk vindt om in de moestuin te werken, geef diegene dan een rol in dat project.” Ook ouders kun je betrekken door ze mee te nemen in het proces. “Blijf hen informeren over wat je allemaal doet met het thema”, zegt Willemijn. “Op die manier vergroot je de betrokkenheid”.  

Een mooi praktijkvoorbeeld uit Almere

Een inspirerend voorbeeld vindt Willemijn basisschool Digitalis in Almere, een Gezonde School. Daarwerkt een leerkracht die iedere middag met een klas naar buiten gaat. Soms voor een gewone les over de natuur, soms naar de schooltuinen of naar het Tiny Forest van IVN natuureducatie. “Binnen hebben ze overal kamerplanten staan van het ‘BinnenBos’ van IVN. En kweken ze plantjes, met hun handen in de modder”. Ook doen ze aan nationale dagen mee, zoals de Bijentelling. Willemijn: “De leerkracht zei dat ze echt verschil zag en dat de kinderen rustiger waren in de klas.” Gepassioneerd besluit ze: “Die kinderen leren van jongs af aan hoe belangrijk de natuur is!” 

Over de expert

Ga zelf aan de slag met milieu en natuur

Geïnspireerd om ook aan de slag met het thema milieu en natuur? Binnen Gezonde School is Vereniging GDO themahouder van Milieu en Natuur en brengt zij expertise, inspiratie en praktijkervaring samen. De Gezonde School-aanpak helpt je daarbij stap voor stap.