Voor onze jaarlijkse GDO2daagse zijn we op 11 en 12 september 2025 te gast bij NDE Breda. Deze dagen komen leidinggevenden van natuur- en duurzaamheidscentra en ambtenaren met natuur- en duurzaamheidseducatie/participatie in hun portefeuille bijeen om kennis en ervaring uit te wisselen.

We gaan met elkaar aan de slag met het thema: Stad in een Park: met NDE de wijken in en hoe werk je samen in en met het gemeentelijk netwerk?

Parkboerderijen als groene ontmoetingsplekken

NDE Breda is een gemeentelijke afdeling, gehuisvest in Boerderij Wolfslaar. De gemeente is sinds mei dit jaar National Park City: Stad in een Park. Een fantastische kans voor de afdeling om meerdere locaties te positioneren als Parkboerderijen. Dit zijn groene ontmoetingsplekken waar meerdere gemeentelijke beleidsdoelen dichtbij en tastbaar bij de bewoners kunnen worden gebracht, van NDE tot circulair en inclusie.

Op donderdag gaan we in gesprek over deze aanpak en wat er nodig is om dit – ook elders – te realiseren. Hoe kunnen we de educatieve kant doorontwikkelen op fysieke plekken? Op welke manier kunnen we onze maatschappelijke impact vergroten en wat is daarvoor nodig (anders dan geld)? En hoe kunnen we hiermee bijdragen aan een groene en gezonde leefomgeving?

En hoe pak je in zo’n groot programma je rol als partner binnen de gemeente? Hoe positioneer je je richting onderwijs en samenleving. Wat vraagt dit van jou als persoon in jouw rol/functie/ organisatie?

Landelijke ontwikkelingen en groei netwerk

In de ochtend komen de landelijke NDE-ontwikkelingen aan bod en wat die kunnen betekenen voor de lokale NDE-organisaties en ons netwerk.
Op vrijdag staat een gesprek op de agenda over de ontwikkeling van onze vereniging en het meerjarenplan, ook in relatie tot de samenwerking met SME en vSKBN. Daarnaast staat de pilot Combinatiefunctie en onze rolontwikkeling richting onderwijs op de agenda.

Kortom, een prachtig programma voor een energieke GDO2daagse, de elfde editie alweer!

Almere is de winnaar van de Gouden Wortel 2025. De gemeente ontving deze prijs op vrijdag 23 mei tijdens de Week van de Schooltuin voor haar inspirerende ondersteuning van het schooltuinieren. De eerste Publieksprijs is gewonnen door de gemeente Leiderdorp!

Voor de Gouden Wortel verkiezing zijn gemeenten opgeroepen een vlog in te sturen over het belang van schooltuinieren, hoe dit aansluit bij en is geborgd binnen gemeentelijk beleid en de manier waarop zij de schooltuin ondersteunen. Inzendingen kwamen dit jaar uit Buren, Ede, Leiderdorp en Leeuwarden en Almere.

Aansluiten bij beleidsterreinen

,,Alle inzendingen brengen die verschillende facetten mooi in beeld. De ondersteuning is in elke gemeente anders. Het vrolijke filmpje van de gemeente Almere maakt heel duidelijk welk profijt een schooltuin biedt, dat het schooltuinieren aansluit bij kerndoelen van het onderwijs en de diverse beleidsterreinen van een gemeente raakt. Van samenwerking en zorgzaamheid tot gezondheid en natuur. Almere investeert ook in deze financieel lastige tijden in schooltuinen in alle wijken en is daarmee een heel mooi voorbeeld voor de rest van het land. We reiken daarom met veel genoegen de Gouden Wortel 2025 uit aan Almere”, aldus Marjan van Creij, van het ministerie van LVVN en het rijksprogramma Jong Leren Eten, namens de jury.

‘Belangrijk voor elk kind’

Wethouder Jesse Luijendijk reageerde trots: ,,Als gemeente Almere lopen wij voorop met het hebben van een voedselstrategie. Schooltuinieren is een logische vervolgstap om voedsel dichter bij de inwoners en de kinderen te brengen. Zij leren zo over de oorsprong van hun eten, en over het leven, de dieren en de planten. Ze zijn buiten en wroeten weer lekker met hun handen in de aarde. Dit is belangrijk voor elk kind.”

In samenwerking met de gemeente heeft Stad & Natuur al op veel locaties schooltuinen gerealiseerd, verspreid over de hele stad. En er komen er nog meer bij. ,,Een schoolvoorbeeld’’, aldus Thijs van der Meulen van de Alliantie Schooltuinen.

De Gouden Wortel en de Week van de Schooltuin zijn in het leven geroepen door de Alliantie Schooltuinen en Jong Leren Eten. In deze week, van 19 tot en met 23 mei waaraan meer dan 12.000 kinderen meedelen, zijn de schijnwerpers gezet op het belang van het schooltuinieren, en op gemeenten die het schooltuinieren op een inspirerende manier ondersteunen.

‘In steeds meer gemeenten’

Marjan van Creij van LVVN en Jong Leren Eten: ,,Bij voedseleducatie hebben we iedereen nodig. Het is fantastisch om te zien dat steeds meer gemeenten dit oppakken. Kinderen leren in de schooltuin ook dat er best veel komt kijken om hun worteltjes en radijsjes te laten groeien. Dat draagt bij aan inzicht in de waarde van voedsel en waardering voor onze agrariërs.’’

Jury Gouden Wortel

De jury van de Gouden Wortel 2025 werd naast Marjan van Creij gevormd door Ignas van Schaick (EMS, Schooltuinfilm), Irene Harmsen (zelfstandig onderwijsadviseur) en Sjoerd Grootendorst, schooltuinmeester van de winnende gemeente Groningen in 2024.

Wereldrecord Schooltuinles

In de Week van de Schooltuin werd ook het Guiness Wereld Record Schooltuinles behaald. Maar liefst 3.768 kinderen uit het hele land deden donderdagochtend mee aan de recordpoging. Daarmee is het oude record van 539 deelnemers doorbroken! Bij de Wilgenhof van Natuurstad in Rotterdam – waar leerlingen al meer dan 100 jaar zelf hun groenten en fruit mogen telen – werd de recordpoging feestelijk afgetrapt.

Kun je wel wat hulp gebruiken om het schooltuinieren in jouw gemeente een steuntje in de rug te geven? Of ben je al begonnen, maar heb je vragen? Kom naar de digitale masterclass op 21 mei.

Van 16.00 tot 17.00 uur wordt informatie gedeeld over wat gemeenten kunnen doen, hoe andere gemeenten dit aanpakken en kun je vragen stellen. Aanmelden kan via dit formulier. Dan ontvang je van tevoren een link.

Gemeentelijke beleidsterreinen

De Masterclass is onderdeel van de Week van de Schooltuin. In deze week zetten we de schijnwerpers op het belang van het schooltuinieren. Ook wordt de Gouden Wortel uitgereikt aan de meest schooltuinvriendelijke gemeente. In de schoolmoestuin wordt het zaadje geplant voor een gezonde en natuurbewuste generatie. Het is een ideale  omgeving voor natuur- en duurzaamheidsonderwijs in de praktijk. De schooltuin speelt bovendien een belangrijke rol bij groeiende uitdagingen op het gebied van voedsel en gezondheid, bewegen, klimaat, biodiversiteit en samenleven. En sluit daarmee aan op tal van gemeentelijke beleidsterreinen.

Lees ook dit DUO onderzoek naar het draagvlak voor schooltuinieren onder leerkrachten.

Initiatiefnemers

De Week van de Schooltuin is een initiatief van Alliantie Schooltuinen en Jong Leren Eten.
De Alliantie Schooltuinen zet zich in om elk kind in de basisschooltijd toegang te geven tot een schooltuin. Zelf zaaien, verzorgen en oogsten van groente en fruit draagt bij aan meer kennis over en betrokkenheid bij voeding en natuur. Een schooltuin is een plek waar alle kinderen tot bloei kunnen komen! Vereniging GDO is partners in de Alliantie, samen met IVN Natuureducatie, Beleef & weet en ondernemers Rob Baan en Simon Groot.

Binnen het Jong Leren Eten programma werken het Rijk, kinderopvang, scholen, lokale overheden en maatschappelijke organisaties samen. Het doel? Kinderen en jongeren in aanraking brengen met kennis en activiteiten over voedsel, zodat ze zelf gezonde én duurzame keuzes kunnen make

Vier jaar geleden onderzocht DUO Onderwijsonderzoek & Advies voor de Alliantie Schooltuinen het draagvlak voor schooltuinieren onder leerkrachten. Maar wat is er veranderd sinds de Alliantie actief is? Het werd tijd om de balans op te maken en het onderzoek te laten herhalen.

Wat blijkt? De schooltuin bloeit! Het aantal leerkrachten dat actief gebruik maakt van de schooltuin steeg bijvoorbeeld van 19% in 2021 naar 27% in 2025. Een indrukwekkende groei – en een duidelijk teken dat onze inzet zijn vruchten begint af te werpen. En waar ondersteuning beschikbaar is – via NDE-centra, moestuincoaches of vrijwilligers – wordt het schooltuinieren sneller en succesvoller opgepakt.

Schooltuin wint terrein

Maar liefst 85% van de leerkrachten staat positief tegenover het schooltuinieren. Zij zien de tuin als een waardevolle aanvulling op het reguliere onderwijs: kinderen leren er waar hun voedsel vandaan komt, doen ervaring op met zorg en verantwoordelijkheid, én ontwikkelen andere vaardigheden dan ze in het klaslokaal opdoen.

Grote provinciale verschillen

Hoewel nog steeds minder dan de helft toegang heeft tot een schooltuin, zitten we inmiddels wel heel dicht tegen het kantelpunt aan (48%). Een opvallende aanvulling is dat dit per provincie wel erg uiteenloopt. In Zeeland heeft bijvoorbeeld maar liefst 76% van de meesters en juffen beschikking over een schooltuin, in Flevoland is dit slechts 25%.

Ook de animo om daadwerkelijk aan de slag te gaan met schooltuinieren, als die mogelijkheid er is, is per provincie heel verschillend. In het noorden van het land (Groningen, Friesland, Drenthe) wordt veelvuldig gebruik gemaakt van de aanwezige schooltuin. In de provincie Groningen, die er met kop en schouders bovenuit steekt, geldt dit voor maar liefst 83% van de leerkrachten. Ook in Zeeland is het schooltuinieren met 75% actieve docenten goed geworteld. Opvallend is dat er in de provincie Noord-Holland wel veel mogelijkheden zijn om te schooltuinieren, maar dat de animo onder leerkrachten hier met slechts 51% tegenvalt.

Belang van voldoende ondersteuning

Het goede nieuws is dat veel leerkrachten die nu niet schooltuinieren aangeven dat ze dit wel zouden willen. Wat houdt ze dan tegen? Geen tijd en het ontbreken van ondersteuning worden genoemd als redenen om niet in de schooltuin aan de slag te gaan. En dat is zonde, want wie eenmaal begint, is enthousiast. Waar ondersteuning beschikbaar is – via NDE-centra, moestuincoaches of vrijwilligers – wordt het schooltuinieren sneller en succesvoller opgepakt.

‘Elk kind toegang tot een schooltuin’

GDO is mede-initiatiefnemer van de Alliantie Schooltuinen, samen met IVN Natuureducatie, tuinbouwondernemers Simon Groot en Rob Baan en Adviesbureau Beleef en Weet. Gesteund door het programma Jong Leren Eten en het toenmalige Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit namen zij in 2021 het initiatief voor deze alliantie met de sterke wens om elk kind op de basisschool toegang te geven tot een schooltuin.

Download het rapport en download de infographic.

De Staat van het Duurzaam Onderwijs is weer gepresenteerd door de Coöperatie Leren voor Morgen, waarvan GDO lid is. Duurzaam onderwijs biedt niet alleen kansen voor het welzijn van jongeren, hun leerprestaties en het werkgeluk van hun docenten, maar ook voor het aanpakken van maatschappelijke uitdagingen als klimaatverandering, verlies aan biodiversiteit en ongelijkheid.

Steeds meer jongeren, onderwijsprofessionals, werkgevers en beleidsmakers zien dan ook het belang van duurzaam onderwijs. Scholen zetten stappen in het curriculum, de pedagogisch-didactische aanpak, professionalisering van docenten, samenwerking met de omgeving én in de bedrijfsvoering. Tegelijkertijd zijn veel duurzaamheidsinitiatieven nog kwetsbaar.

De conclusies herkennen we uit ons netwerk: er zijn veel duurzame initiatieven binnen scholen, maar er is ook meer beperkte capaciteit beschikbaar en daardoor blijven veel initiatieven ad-hoc.

GDO werkt met onze partner SME aan een onderwijssysteem waar duurzaamheid integraal onderdeel van is. Bijvoorbeeld door samen met de NDE-centra uit ons netwerk te werken aan hun rol als lokale partner voor scholen. Dít is het moment om door te pakken en duurzaamheid structureel te verankeren in het onderwijs. 

Lees het volledige rapport.

In een werksessie op twee locaties in het land houden we een werksessie waarin we met elkaar een blik vooruit werpen. We bespreken verschillende rollen van de NDE-centra en verkennen de koers van onze Vereniging GDO voor de komende jaren. Verwacht een actieve werksessie waarin je zelf aan de slag gaat met de rollen voor jouw centrum en de koers van ons netwerk.

Je kunt deelnemen op maandagmiddag 2 juni in de middag bij Duurzaamheidscentrum Weizigt in Dordrecht of op woensdagochtend 2 juli in de ochtend bij Stad & Natuur Almere op locatie Almere-Oostvaarders.

Rollen van NDE-centra richting onderwijs

In het eerste deel van de werksessie verkennen we de diverse rollen van NDE-centra richting het onderwijs op basis van het onderzoek van TwynstraGudde. Wat betekent het voor mijn praktijk om een aanbieder, makelaar, aanjager, vliegende keep en gesprekspartner te zijn? Welke rol ambieer je als centrum en waar bevind je je nu? Als je ook andere rollen wil spelen, wat betekent dat voor jou en de partnerorganisaties? Je maakt kennis met de manier van werken van het Leertraject NDE-centra als partner voor duurzaam onderwijs en we vertellen meer over het programma van het leertraject dat na de zomer van start zal gaan.

Ambities en samenwerking binnen Vereniging GDO

Daarna gaan we in gesprek over onze Vereniging GDO. In 2024 hebben GDO, vSKBN en SME de krachten gebundeld en wordt intensief samengewerkt. De samenwerking tussen GDO en SME verloopt via de lijnen van het koersplan 2024-2025 dat is opgesteld met inbreng van centra uit ons netwerk. We gaan met de NDE-centra verder in gesprek over de ambities van de vereniging: waar werken we naartoe richting 2030? Ook spreken we over hoe we ons netwerk organiseren, waar de behoeften liggen en hoe we de samenwerking met SME en vSKBN verder kunnen invullen. Meer informatie? Mail ons.

Een mooie inhoud dus, waarbij we vormgeven aan de toekomst van ons werk als partner van het onderwijs en aan de ambities en doelstellingen van onze vereniging.

Lunch en VR-experience

Aansluitend aan de werksessie bij Stad & Natuur Almere, locatie Almere-Oostvaarders is er een lunch en werkbezoek aan het nieuwe Natuurbelevingcentrum De Oostvaarders. Stad & Natuur heeft samen met o.a. het AV bedrijf TSR de inrichting van het Natuurbelevingcentrum vormgegeven. Deelnemers worden bijgepraat over de mogelijkheden van Virtual Reality en Augmented Reality in educatieve context en kunnen de VR brillen zelf uitproberen.

Met experts, beleidsmakers en onderwijzers kwamen we eind maart samen in Luxemburg voor de NME Benelux Conferentie om inspiratie op te doen over klimaateducatie.

De opening werd verzorgt door de Luxemburgse minister Serge Wilmes van Milieu, Klimaat en Biodiversiteit, minister Claude Meisch van Onderwijs, Kinderen en Jeugd en Jean-Claude Meyer, adjunct-secretaris-generaal van de Benelux. Hun boodschap was duidelijk: klimaateducatie is essentieel om jongeren en burgers voor te bereiden op de uitdagingen van morgen.

Update klimaatverandering

De eerste dag stond in het teken van kennis en inzichten. We kregen een update over de stand van zaken rondom klimaatverandering, met een wetenschappelijke duiding van het laatste IPCC-rapport en de doelstellingen op mondiaal, regionaal en lokaal niveau. Vervolgens werd ingegaan op de maatschappelijke reacties: welke kennis en vaardigheden zijn nodig om tot actie over te gaan?

Klimaatangst

Ook het thema klimaatangst kwam aan bod, waarbij vanuit verschillende perspectieven werd gekeken naar manieren om mentaal veerkrachtig te blijven. Van eco-anxiety naar eco-agency. Een van de hoogtepunten was de reeks van 14 inspirerende best practices uit de Benelux, die lieten zien hoeveel er al gebeurt op het gebied van klimaateducatie – een bron van hoop en motivatie!

De tweede dag draaide om praktijk en toepassing. De Climate Youth Delegates uit Luxemburg, Belgie en Nederland deelden hun ervaringen en inzichten uit het afgelopen jaar, waarin zij de stem van jongeren de Benelux vertegenwoordigden. Dit bood een waardevolle basis voor verdere gesprekken over de plek van klimaateducatie binnen het curriculum en de Whole School Approach.

Actiegerichtheid in het onderwijs

Collega’s van de Universiteit Utrecht werken aan het Impact-onderzoek, waar actiegerichtheid in het onderwijs een theoretische basis krijgt. Samen met de onderzoekers spraken we over assessment, competenties en kennis.

Het seminar liet zien hoe belangrijk samenwerking is in het vormgeven van toekomstgericht onderwijs. Met nieuwe inzichten en ideeën gaan we aan de slag om klimaateducatie in Nederland verder te versterken!

Foto MECB/Studion Photography

De bereidheid van scholen in het basis- en voortgezet onderwijs om met duurzaamheid aan de slag te gaan is groot. Tegelijkertijd zijn veel scholen zoekende hoe ze vorm kunnen geven aan (integraal) duurzaam onderwijs. Zetten ze in op het vergroenen van het schoolplein, op lessen over de circulaire economie of bieden ze een project aan over schoon water? Daarnaast zijn er scholen die al op verschillende manieren werken aan duurzaamheid, maar zoeken hoe ze duurzaamheid integraal kunnen opnemen in het curriculum. De NDE-sector ondersteunt het onderwijs in het vormgeven van duurzaam onderwijs, de veranderende vraag van scholen vraagt ook om een andere rol van de NDE-centra. Een rol waarbij natuur en duurzaamheid een integraal onderdeel is van het onderwijs.

Vernieuwd leertraject

In het leertraject ‘NDE-centrum als partner voor integraal duurzaam onderwijs’ onderzoeken de deelnemers de rol van hun centrum en de kansen voor rolontwikkeling. Daarbij gebruiken we de inhoudelijke kaders van de onderwijsprincipes van Gert Biesta, de uitgangspunten van Duurzame basisvorming, de SDG’s en de Whole School Approach. We gaan daarbij praktisch aan het werk: hoe maak je binnen je organisatie en opdracht ruimte voor deze rolontwikkeling, hoe ga je in gesprek met scholen en welke positionering past bij jouw rol?

Dit leertraject is een vervolg op het eerdere WSA leertraject. Naast kennis over de WSA focussen we in dit traject nog meer op de verschillende rollen die we als NDE-sector spelen richting het onderwijs. Lees verder

Jaarlijks houden we een Week van het Duurzaam Onderwijs. Van 17 tot en met 21 maart zijn er online bijeenkomsten waarin de NDE-centra worden bijgepraat over een actueel onderwerp en ontwikkelingen en lesmateriaal worden gedeeld. Op vrijdag zijn veel NDE-centra uit ons netwerk aanwezig op de NatuurWetenschapenTechniek conferentie Buiten de lijntjes in Zeist.

Dit jaar gaan we met de gastsprekers in op duurzame basisvorming en doorlopende leerlijnen, het programma Techkwadraat, de ontwikkeling van onze sector tot partner van het onderwijs, samenwerken rond lesmaterialen en op de aankondiging van leerkringen rond energie, groenparticipatie en burgerschap.

Steeds meer scholen hebben een eigen schooltuin of schooltuinieren bij een schooltuincomplex. De manier waarop verschilt. Maar met welke aanpak vergroot je de kans op positieve veranderingen in voedingsgewoonten en natuureducatie? Vereniging GDO, Wageningen University & Research, Adviesbureau Beleef en Weet en Jong Leren Eten hebben samen onderzoek gedaan om tot een Modelinterventie te komen.

Hoe richt je een effectief schooltuinprogramma in?

De Modelinterventie Schooltuinieren biedt een wetenschappelijk onderbouwde aanpak voor schooltuinprogramma’s die bestaat uit 15 kernelementen. Deze aanpak is door het RIVM erkend als goed onderbouwd. Met deze erkenning bieden we handvatten voor het inrichten van schooltuinprogramma’s met impact. Lees verder