De NDE-sector ondersteunt het onderwijs in het vormgeven van duurzaam onderwijs. Maar we zien dat de vraag van het onderwijs verandert. Steeds meer scholen zoeken naar een manier om duurzaamheid niet als extra activiteit bovenop het onderwijs te stapelen, maar naar een manier waar hoe ze thema’s als natuur en milieu langdurig in het onderwijs kunnen te waarborgen. De conceptkerndoelen geven ook scholen die hier nog niet bewust mee bezig zijn kansen om duurzaamheid op een integrale wijze aan te bieden, bijvoorbeeld voor het vak burgerschap.

Op 2 juni kwamen NDE-centra uit heel het land samen bij Duurzaamheidscentrum Weizigt in Dordrecht om in gesprek te gaan over hun huidige en toekomstige rollen in dit veranderende speelveld!

NDE-centrum als aanbieder, makelaar of gesprekspartner

In 2024 voerde TwynstraGudde een onderzoek uit naar de verschillende rollen die NDE-centra spelen en kunnen invullen richting scholen en het onderwijs. Daaruit kwamen de rollen van aanbieder (leverancier), makelaar, vliegende keep, aanjager en gesprekspartner. Een NDE centrum in de rol van  leverancier/aanbieder biedt lesmateriaal of gastlessen aan op structurele of ad-hoc basis. Als gesprekspartner ben je partner van  een school. Je kijkt niet alleen naar de directe vraag van de school, maar je helpt hen ook om hun overkoepelende vraag helder te krijgen. Niet alleen ‘’ik zoek een les over biodiversiteit’’, maar ook ‘’hoe integreer ik biodiversiteit op verschillende manieren in mijn school?’’. De vijf rollen  overlappen elkaar deels. Voor NDE-centra is het zinvol om te bepalen waar zij staan ten opzichte van deze rollen, en in welke richting zij willen groeien.

Benieuwd naar het hele onderzoek van TwynstraGudde? Die lees je als lid van Vereniging GDO op de online werkplek GDOleerkring.

Uitwisselen en netwerken om je rol aan te scherpen

De centra gingen op 2 juni aan de slag met welke rollen zij op dit moment vervullen, waardoor er van elk centrum een unieke blauwdruk ontstond van hun huidige positie. Veel centra hebben hun wortels liggen in het zijn van een aanbieder, bijvoorbeeld van lesmateriaal. Maar meerdere centra zien dat zij ook een partner voor scholen worden als makelaar, doordat zij weten welke partij wat doet in de buurt en ze scholen daarin wegwijs kunnen maken.  

Ook stond de vraag centraal wat er nodig is om door te groeien naar andere rollen wanneer dit gewenst is. Zo gaven meerdere centra aan dat het nodig is om keuzes te maken: als je meer de rol van gesprekspartner voor scholen wilt oppakken, en maar beperkte capaciteit hebt, moet je soms ook de keuze maken om bepaalde projecten of rollen níét op te pakken.

Tweede bijeenkomst en leertraject

Op 2 juli organiseren we opnieuw een bijeenkomst over de rolontwikkeling van NDE-centra. Deze keer gaan we naar GDO lid Stad & Natuur Almere. Ook staan we weer stil bij de toekomst van vereniging GDO en de samenwerking met SME en vSKBN. Wil je daarbij zijn? Lees hier meer en meld je aan!

Wil je zelf aan de slag met jouw rol als NDE-centrum? Vanaf september starten we een leertraject waar je samen met andere NDE-ers kunt leren, uitwisselen en ervaringen delen. Hier lees je meer over het traject, er is nog een aantal plaatsen.

Vanaf september gaan NDE-centra door heel het land aan de slag met het doorontwikkelen van hun rol als partner in het onderwijs om duurzaamheid integraal te verankeren. Tijdens het leertraject leren we door onze eigen expertise en ervaringen in te zetten en te delen, en laten we ons voeden door experts uit het veld van duurzaam onderwijs! In het leertraject 2025/2026 werken we samen met Loes van ’t Hoff, Docent Onderzoeker aan de Hogeschool Leiden, en Arjen Wals, Hoogleraar Transformatief Leren voor Sociaal-ecologische Duurzaamheid aan de Wageningen University en Research. In dit artikel vertellen we je meer over deze experts en wat zij naar het leertraject zullen brengen.

Arjen Wals: grondlegger van de Whole School Approach

Een van de belangrijke theoretische onderleggers voor het leertraject is de Whole School Approach. Dit hulpmiddel helpt onderwijsinstellingen om te werken aan integrale verduurzaming binnen hun organisatie en is daarmee een interessante tool voor NDE-centra in de samenwerking met scholen.

Een van de grondleggers voor de Whole School Approach is Arjen Wals. Hij is hoogleraar Transformatief Leren voor Sociaal-ecologische Duurzaamheid aan de Wageningen Universiteit & Research. Hij zal de deelnemers meenemen in het gedachtengoed van de WSA en hen voeden met inspirerende voorbeelden. Wat is de WSA precies, en waar kun je het wel en niet voor gebruiken? Arjen: ”Juist nu steeds meer scholen zoeken naar manieren om hun leerlingen hoopvol en actief bij te laten dragen aan duurzaamheid, gezondheid en rechtvaardigheid vanuit hun eigen leefwereld en leefomgeving, kunnen NDE-centra ondersteuning bieden bij het ontwikkelen van een Whole School Approach om dit te realiseren!”

Daarnaast is Arjen Wals vanuit zijn rol bekend en betrokken bij de geschiedenis en ontwikkelingen in het veld van Natuur- en Duurzaamheidseducatie in Nederland. Hij zal daarom ook aandacht besteden aan de verschillende rollen die de NDE-centra in het verleden hebben gespeeld. Hoe kunnen we met die geschiedenis in het achterhoofd, kijken naar de huidige ontwikkelingen en rolverandering? Welke kansen liggen er volgens hem voor deze nieuwe rol richting het onderwijs? In een online sessie gaan we met hem in gesprek hierover!

Loes van ’t Hoff: de principes van duurzaam onderwijs

Loes van ’t Hoff van de Hogeschool Leiden zal ons tijdens een van de fysieke sessies meer achtergrond bieden over duurzaam onderwijs en de leidende principes daarin. De Hogeschool Leiden start in het najaar met het aanbieden van de master Duurzaam Onderwijs vanuit het Lectoraat Natuur en Ontwikkeling Kind en is daarom dé partij om ons daarin een uitgebreide inkijk te geven! Loes van ‘t Hoff, docent-onderzoeker verbonden aan dit lectoraat, neemt de deelnemers mee in de achtergrond van het duurzaam onderwijs: waar denken we aan, waar gaat het over en hoe ziet dat er uit? Ook gaat Loes in op de principes die leidend zijn als het gaat om duurzaam onderwijs:

‘’Onze maatschappij is sterk gericht op het individu, op kwalificatie, op efficiëntie en op consumptie. Deze aspecten zien we volop terug in het onderwijs. Denk aan het aantonen van leerresultaten, de bewezen effectiviteit van didactische principes en ouders die zich als klant opstellen. Kinderen en jongeren verworden hierdoor tot objecten die mee moeten doen in huidige structuren waarbij in mindere mate gestuurd wordt op het ontwikkelen van denkkracht en meningsvorming.

Die objectivering zien we ook als er wordt gesproken over natuur. De keuzes die worden gemaakt voor onze consumptie en gemak hebben grote gevolgen voor de aarde. Er is een groeiende behoefte onder onderwijsprofessionals om hier tegenwicht tegen te bieden en een ander geluid te laten horen! Zij willen natuur en duurzaamheid centraal te stellen in hun onderwijs. De motieven van deze leraren zijn divers: er is een verlangen naar een groenere wereld, er is zorg over de toekomst en/of het wordt het recht van het kind gevonden om een zorgeloze kindertijd te hebben. De bedoeling van onderwijs is een voortdurend onderwerp van gesprek. Gert Biesta besteedt in zijn werk expliciet aandacht aan de subjectificatie van kinderen; het verschijnen van het kind dat niet alleen afstemt op de eigen behoeftes, maar ook die van de aarde. We gaan aan de slag met de vraag hoe natuurinclusief onderwijs eruit kan zien.’’

Ook bespreken we met haar actuele ontwikkelingen binnen wat er speelt voor scholen en onderwijsinstellingen en waar de haakjes zitten om duurzaamheid (verder) te verankeren.

Doe je ook mee in het leertraject?

Er zijn nog een aantal plekken om als NDE-centrum mee te doen in het leertraject. Aanmelden kan tot 6 juli. Aanmelden kan bij Nienke Martinus.