Na een succesvolle eerste lichting gaat Huurders op Groen een nieuwe fase in. Op 18 september vond de online-bijeenkomst “De Huurders op Groen-aanpak voor een sociale, gezonde, groene wijk” plaats, waar ervaringen en lessen uit het eerste traject werden gedeeld. Tijdens deze bijeenkomst werd ook de nieuwe ronde aangekondigd. En nu is het zover: de aanmeldperiode voor Huurders op Groen 2.0 is geopend!
Waarom Huurders op Groen?
Meer groen in onze leefomgeving heeft talloze voordelen voor natuur, klimaat én gezondheid. Toch is de helft van de Nederlandse tuinen grotendeels betegeld, samen goed voor een oppervlak van ruim 550 km², ongeveer tien keer de Veluwe. Vooral in corporatiebuurten ligt hier een enorme kans.
Huurders op Groen richt zich daarom op het vergroenen van deze wijken, met nadruk op de tuinen van huurders en de directe leefomgeving. De aanpak draait om langdurige bewonersparticipatie, waarbij lokale behoeften en expertise centraal staan. Zo sluit de vergroening echt aan bij wat bewoners nodig hebben en ervaren zij direct de voordelen van een groener en gezonder leefklimaat.
“Eigenlijk ben je sociaal aan het vergroenen.” – Ketenregisseur Sociale Innovatie, deelnemende woningcorporatie
Wat houdt deelname in?
Huurders op Groen 2.0 is een tweejarig traject (februari 2026 – januari 2028) waarin gemeenten, woningcorporaties en lokale partners samenwerken aan vergroening, klimaatadaptatie en sociale versterking. Deelnemende projectteams krijgen begeleiding van de landelijke projectorganisatie, met onder meer:
Workshops en bijeenkomsten over bewonersbehoeften en groene interventies
Ondersteuning bij bewonersparticipatie, educatie en communicatie
Toegang tot kennis, beeldbank, stappenplannen en een landelijk netwerk
Start- en evaluatiebijeenkomsten op maat
Het resultaat: een duurzame samenwerking in jouw gemeente waarin lokale partijen en bewoners samen werken aan sociale, gezonde en groene wijken.
Voor wie is Huurders op Groen 2.0 bedoeld?
De aanpak richt zich op lokale projectteams die samen werken aan een groene, gezonde en sociale wijk. Zo’n team bestaat minimaal uit een gemeente, een woningcorporatie en een Natuur- en Duurzaamheidseducatiecentrum (NDE-centrum). Naarmate het traject vordert, kunnen ook huurdersverenigingen, bewonersinitiatieven, welzijnsorganisaties en buurthuizen aansluiten om de samenwerking verder te versterken.
Praktische informatie
Aanmeldperiode: 13 oktober – 13 december 2025 Selectiegesprekken: tweede helft november 2025 Bekendmaking deelnemers: december 2025 Start traject: februari 2026 Looptijd: 2 jaar (gemiddelde tijdsinvestering: 2 uur p.m. – 2 uur p.w.) Kosten: €12.500 per jaar per projectteam (onder voorbehoud, te verdelen over partners) Ruimte voor: 5 tot 10 lokale projectteams
Goed nieuws: dankzij een mogelijke landelijke subsidie ontvangen de eerste vijf aanmeldingen met een volledig ingevuld aanmeldformulier een flinke korting op hun deelname.
Meld je aan
Benieuwd naar wat de aanpak voor jouw gemeente of corporatie kan betekenen? Meld je nu aan via het aanmeldformulier. Voor vragen of overleg over je lokale situatie kun je altijd contact opnemen met het projectteam via info@huurdersopgroen.nl.
Huurders op Groen is een project van Vereniging GDO, Woonbond en SME, ondersteund door de ministeries van LNV en I&W, de Van Dijk Nijkamp Stichting en het Cultuurfonds. Meer informatie: www.huurdersopgroen.nl
Met plezier kondigen we de allereerste Week van de Participatie aan! Van 10 t/m 13 november 2025 staan vier dagen lang inspirerende sessies op het programma over hoe jouw NDE-organisatie kan bijdragen aan een inclusieve en duurzame samenleving. Deze week sluit aan bij de Week van het Duurzaam Onderwijs en krijgt dit jaar voor het eerst een eigen vervolg binnen het netwerk van GDO.
Waarom een Week van de Participatie?
Participatie is de sleutel tot duurzame verandering. NDE-organisaties werken behalve met het onderwijs ook steeds vaker samen met bewoners, ondernemers en maatschappelijke partners aan thema’s als energie, klimaatadaptatie, biodiversiteit, voedsel en circulaire economie.
Tijdens de Week van de Participatie laten we met collega’s van onze partner SME zien hoe die samenwerking in de praktijk werkt én wat we van elkaar kunnen leren. We bieden ruimte om kennis te delen, inspirerende voorbeelden te horen en nieuwe verbindingen te leggen binnen het netwerk van natuur- en duurzaamheidseducatie en -participatie.
Wat kun je verwachten?
Online inspiratiesessies Op maandag 10, dinsdag 11 en woensdag 12 november organiseren we korte, interactieve online sessies. We laten praktijkvoorbeelden zien uit het netwerk rond energie en klimaatadaptatie, telkens met participatie als sleutel. Daarnaast is er een verdiepende sessie over het hoe en waarom van participatietrajecten: wat maakt ze succesvol, en wat kun jij daarvan leren?
Maandag: Participatie: van filosofie naar praktijk
Wat wordt er eigenlijk met ‘participatie’ bedoeld? En hoe vertaal je dat naar de praktijk? En waarom is dat zo belangrijk in ons werk? In deze sessie kijken we samen naar de filosofie en praktijk van participatie. Van betekenis en vormen tot praktijkvoorbeelden en tips. We praten over hoe participatie verder gaat dan ‘een vinkje zetten’: het gaat ook om een gevoel van eigenaarschap en verbinding.
Dinsdag: Groenparticipatie voor een klimaatbestendige leefomgeving
Hoe betrek je inwoners bij het vergroenen van hun eigen leefomgeving? En hoe draagt die betrokkenheid bij aan klimaatadaptatie, biodiversiteit en sociale verbinding?
In deze sessie laten we zien hoe groenparticipatie bij kan dragen aan een klimaatbestendige wijk. Aan de hand van inspirerende voorbeelden, zoals Huurders op Groen en National Park City, verkennen we hoe bewoners, corporaties en gemeenten samen impact kunnen maken. Daarnaast delen leden van ons netwerk hun ervaringen met het opzetten en begeleiden van lokale initiatieven.
Woensdag: Energieparticipatie voor iedereen
De energietransitie raakt iedereen, maar niet iedereen op dezelfde manier. Terwijl sommige bewoners investeren in zonnepanelen, een warmtepomp of isolatie, worstelen anderen met de hoge energierekening. Bewoners betrekken bij energievraagstukken is daarom van groot belang. Denk naast het verduurzamen van de woning ook om grotere projecten, zoals aardgasvrije wijken en zonneparken.
In deze sessie bespreken we hoe participatie in de energietransitie hand in hand kan gaan met sociale vraagstukken. Aan de hand van praktijkvoorbeelden uit SME-projecten en ervaringen van NDE-centra bespreken we hoe je bewoners actief betrekt bij plannen voor energie en tegelijk oog houdt voor de verschillen tussen buurten en huishoudens. Hoe kun je als lokale NDE-organisatie bijdragen aan bewustwording, gedragsverandering en inclusieve participatie? En wat kun je doen om bewoners met beperkte middelen tóch een stem te geven in de energietransitie?
Afsluitende bijeenkomst tijdens de GDO Kennisdag Op donderdag 13 november sluiten we de week af met een live sessie tijdens de GDO Kennisdag voor NDE-centra in Utrecht (10.00 – 16.00 uur). Samen onderzoeken we hoe we participatie nog beter kunnen verankeren in onze dagelijkse praktijk en in de samenwerking met onze omgeving.
De Week van de Participatie maken we graag samen met het netwerk. Wil jij een inspirerend voorbeeld delen, een vraag voorleggen aan collega’s of meedenken over de invulling van het programma? Stuur een bericht naar info@vereniginggdo.nl.
Niets missen? Meld je dan via deze pagina aan voor onze nieuwsbrief.
“Is er nog iemand in de zaal die niet overtuigd is van het belang van natuuronderwijs? Nee? Niemand?”
Op Stadsboerderij de Korenmaat kwamen in september veertig leerkrachten en directeuren uit het Arnhemse basisonderwijs samen. Niet voor een studiedag vol sheets, maar voor echte inspiratie: tastbaar, buiten, samen. Ze gingen met elkaar in gesprek over hoe natuur, duurzaamheid en klimaat structureel plek kunnen krijgen in hun lessen. Ze deelden ervaringen, ontdekten nieuwe mogelijkheden en inspireerden elkaar met wat er al wél kan.
De middag leverde veel ideeën op: van schooltuinieren tot een tweedehands kledingmarkt op het schoolplein. In Arnhem is schooltuinieren overigens al op veel plekken een vaste waarde: ongeveer een derde van de scholen heeft het structureel onderdeel gemaakt van hun onderwijs.
Zo verbindt leerkracht Esther Wessels van basisschool De Witte Vlinder het moestuinieren met thema’s binnen wereldoriëntatie. Leerlingen meten afstanden in de tuin, leren over tijd en groei, en verwerken hun ervaringen in taal- en rekenopdrachten. In de schoolgang hangt een doorlopende collage met foto’s van de oogst, recepten en woordenschat rond gezonde voeding en landbouw. “Zo ging het echt leven in de school, ook bij andere groepen en ouders,” vertelt Esther.
Inspirerend waren ook de ervaringen uit het project Rijnreizigers, waarin vakken creatief worden verbonden met praktijkopdrachten in de natuur. Het resultaat: leerlingen die met meer plezier én meer betekenis leren. “Een van mijn leerlingen heeft normaal gesproken veel moeite om zich te concentreren. Maar aan het einde van het project presenteerde hij zijn kennis alsof hij een volleerd pabostudent was. Dat is zoveel meer dan leuk onderwijs, hier gebeurt echt iets moois,” vertelt directeur Ronny ten Brinke van de Pastoor van Arsschool.
Deze bijeenkomst is geen losstaand moment, maar onderdeel van een bredere beweging. Een beweging waarin Natuurcentrum Arnhem optrekt als partner van het onderwijs: niet alleen als aanbieder van waardevolle lessen, maar ook als aanjager van verandering en sparringpartner voor scholen die natuur- en duurzaamheidseducatie een vaste plek willen geven.
Hoe natuur en duurzaamheid een vaste plek krijgen in de klas
Leerkrachten willen onderwijs geven dat ertoe doet: lessen die aansluiten bij wat kinderen bezighoudt en hen voorbereidt op de toekomst. Natuur en duurzaamheid zijn geen ‘extra thema’s’, maar de wereld waarin kinderen opgroeien. Ze dragen bij aan de brede ontwikkeling van leerlingen en vormen een natuurlijke brug naar andere vakken: van bewegen en gezondheid tot kunst, cultuur, ICT en techniek.
Maar hoe geef je dat vorm in een overvolle agenda, met beperkt tijd en soms te weinig collega’s? Lokale NDE-centra kunnen hierbij een belangrijke rol spelen, wanneer zij de tijd en ruimte hebben om zich verder te ontwikkelen dan hun traditionele rol als aanbieder van natuur- en duurzaamheidseducatie. Steeds vaker nemen zij andere rollen op zich richting het onderwijs:
Groene leraar: springt ad hoc of structureel in met inspirerend natuur- en duurzaamheidsonderwijs, juist in tijden van lerarentekorten.
Makelaar: helpt scholen wegwijs maken in het diverse aanbod rond natuur en duurzaamheid.
Aanjager en strategisch partner: denkt proactief mee met scholen, helpt een visie te ontwikkelen en verankert duurzame thema’s in het curriculum en in andere domeinen van de school.
Deze aanpak helpt leerkrachten om duurzaam onderwijs niet te zien als extra last, maar als kans. Een kans om thema’s als natuur, klimaat en leefomgeving op een vanzelfsprekende manier te verweven met hun lessen. Zo ervaren leerlingen natuur en duurzaamheid niet als losse onderwerpen, maar als iets wat overal in terugkomt. In de klas, op het schoolplein en in hun eigen leefwereld. Dit is waar Natuurcentrum Arnhem, en met hen vele andere NDE-centra in Nederland, aan werken. Samen met leerkrachten, schoolleiders en bestuurders.
Pilot combinatiefunctie NDE
De bijeenkomst in Arnhem is een voorbeeld van hoe NDE-centra, wanneer ze meer ruimte krijgen om hun rol te verbreden, kunnen uitgroeien tot waardevolle partner voor natuur- en duurzaamheid in het onderwijs.
Natuurcentrum Arnhem en Utrecht Natuurlijk hebben dit jaar die ruimte gekregen in de Pilot Combinatiefunctie NDE, waarin zij experimenteren met nieuwe rollen richting het onderwijs en deze versterken. De pilot is opgezet samen met Vereniging GDO, die de leerervaringen ophaalt en landelijk deelt, en sluit aan bij de landelijke beweging van de Interdepartementale Werkgroep Duurzame School.
De ervaringen laten nu al zien dat het onderwijs openstaat voor deze versterking vanuit de NDE-organisaties. Door lokaal op te trekken met directies, leerkrachten én beleidsmakers, kunnen NDE-centra bijdragen aan structurele verandering. Het vraagt om investeren in relaties, positie en kennis, maar levert veel op:
Meer leerlingen die leren over én met de natuur
Meer leerkrachten die zich gesteund voelen bij duurzaam onderwijs
Meer scholen die natuur en duurzaamheid structureel willen opnemen in hun onderwijsvisie
Lees meer over de pilot combinatiefunctie NDE op deze pagina. Bekijk ook de LinkedIn-post van Natuurcentrum Arnhem.
65 tuinen groener, 325 planten rijker en volop inspiratie voor de toekomst. In de wijk Norden-Hazenbos zette het Huurders op Groen-project ook in Hardenberg de wijk tot bloei.
In de wijk Norden-Hazenbos in Hardenberg konden 65 huurders vorige maand hun tuin vergroenen met een gratis pakket vol inheemse planten. Daarmee kwam niet alleen meer kleur en leven in de tuinen, maar ook meer voedsel voor bijen en vlinders.
Weten wat er speelt in de wijk In aanloop naar de actie ging het lokale projectteam langs de deuren, organiseerde een bewonersavond en zette een Rad van Fortuin neer bij de buurtsupermarkt. Op deze manier haalden zij de wensen en behoeften van de huurders in de wijk op. Wat bleek? Veel bewoners hadden interesse om hun tuin te vergroenen, maar liepen tegen praktische drempels aan: gebrek aan tijd, kennis of fysieke mogelijkheden. Zoals een bewoner het verwoordde: “Tuinieren is voor mij meer een verplichting dan een hobby.” Een ander vertelde: “Een groene tuin maakt me blij, vooral als er bloemen in staan.”
In deze eerste onderzoekende fase van hun deelname aan de Huurders op Groen pilot zochten Vechtdal Wonen en De Koppel samenwerking met lokale welzijnsorganisatie De Stuw. Deze krachtenbundeling is essentieel gebleken. “De Stuw kent veel wijken en buurten goed en weet daar ook informeel de weg te vinden”, legt Wendy Langemaat van Natuuractiviteitencentrum De Koppel uit.
Buurtmiddag met een groen randje Gebaseerd op de wensen van bewoners in de buurt werd een buurtmiddag georganiseerd, slim gecombineerd met de Nationale Buitenspeeldag. Daardoor waren er veel kinderen met hun ouders op straat, wat zorgde voor een levendige sfeer. Wendy Langemaat: “Het was heel leuk en super succesvol. De mensen waren enthousiast, de kinderen hielpen mee en de groencoaches gaven iedereen handige tips.”
Vooraf ontvingen huurders een brief met informatie en de mogelijkheid zich aan te melden voor een gratis plantenpakket. Naast de inheemse en biologische planten, bekostigd door Vechtdal Wonen, kregen bewoners ook ‘tweede kans’-planten, geschonken door een lokaal tuincentrum Jurrie Baas. Daarnaast kregen bewoners biologische potgrond en maakten velen kans op een gratis regenton. Met de Tegeltaxi van de gemeente werden verwijderde tegels opgehaald.
Voor de bewoners die aangaven graag te willen vergroenen, maar weinig kennis hierover te hebben, stonden tijdens de middag de groencoaches van Natuuractiviteitencentrum De Koppel klaar om advies te geven over het onderhoud.
Inheemse planten en minder tegels Veel bewoners verwijderden direct tegels uit hun tuin om ruimte te maken voor hun nieuwe planten. Anderen kozen ervoor om hun pakket tussen de bestaande planten te zetten. In totaal gaven maar liefst 27 huishoudens aan tegels te verwijderen, en dus bij te dragen aan een groener en koeler Hardenberg!
Wendy zag hoe trots mensen waren: “Iedereen wilde graag op de foto met hun tuin. De fotograaf is zelfs mee de wijk in geweest om voor- en na-foto’s te maken.” Een nieuwe bewoner uit de buurt met een kale tuin ging met volle handen naar huis én won ook nog de regenton.
De kracht van lokale samenwerking De actie was een samenwerking van Natuuractiviteitencentrum De Koppel, Woningcorporatie Vechtdal Wonen, welzijnsorganisatie De Stuw, Gemeente Hardenberg, Huurdersorganisatie Vechtdal, de Groene Loper Vechtdal en betrokken bewoners. Dankzij de korte lijntjes konden ook praktische zaken, zoals het ophalen van verwijderde tegels, snel geregeld worden. Een belangrijke les volgens Wendy: “Het helpt enorm om een contactpersoon bij de buitendienst van de gemeente te hebben. Dan kun je snel schakelen en voorkom je dat tegels dagenlang blijven liggen.”
De actie werd enthousiast ontvangen door bewoners in de buurt. “Meer groen in de wijk is alleen maar positief,” aldus Hans (79), die al 55 jaar in de wijk woont. Een andere bewoonster noemt het een leuk initiatief, maar benadrukt dat betaalbaarheid en toezicht op verwaarloosde tuinen niet uit het oog verloren mogen worden. Leefbaarheidscoördinator Anneke Schottert van Vechtdal Wonen: “We zijn erg blij met het Huurders op Groen project. Minder tegels in de tuin is goed voor de waterafvoer, helpt tegen de hitte én zorgt voor meer verbinding in de buurt.”
Ook in Hardenberg wordt er nagedacht over hoe het project na de pilot kan worden voortgezet: “We zijn een hecht team geworden en er komen via Groene Loper Vechtdal ook wijken op ons pad die we samen kunnen aanpakken. Meerdere wijkbewoners hebben aangegeven elkaar te willen helpen, dus wij willen iets verzinnen om hen te koppelen aan de buren die wel hulp kunnen gebruiken”.
Huurders op Groen De Huurders op Groen aanpak in Hardenberg laat zien dat vergroenen belangrijk is voor de natuur en verbindt. Wil jij ook jouw wijk of gemeente groener maken in samenwerking met lokale organisaties en bewoners? Binnenkort start er een nieuwe lichting van lokale projectteams.
Sinds het besluit in 2023 dat er geen nieuwe start- en landingsbaan bij Schiphol komt, waait er een frisse wind door Rijsenhout in de gemeente Haarlemmermeer. Jarenlang lagen plannen voor de openbare ruimte stil, wat zijn weerslag had op bewoners: waarom zou je investeren in een tuin, als je niet weet wat de toekomst brengt?
Maar nu is het tijd voor een groene herstart en die begint gewoon in de eigen tuin. In het kader van het landelijke Huurders op Groen project worden bewoners gestimuleerd om hun tuin of directe leefomgeving groener, klimaatvriendelijker en leefbaarder te maken. Dit gebeurt door praktische ondersteuning, inspirerende voorbeelden en samenwerking binnen de wijk.
Inspireren met beelden en gesprekken Tijdens de eerste fase van Huurders op Groen werd er actief geluisterd naar de wensen en ideeën van bewoners. Dit leidde tot een tweedelige aanpak: eerst inspireren, dan samen aan de slag.
Het lokale projectteam, bestaande uit NMCX Centrum voor Duurzaamheid, woningcorporatie Ymere, de Vereniging Huurders Haarlemmermeer en de Dorpsraad Rijsenhout, trapte af in maart met een inspiratiemiddag. Bewoners konden binnenlopen om ideeën op te doen, vragen te stellen en ervaringen uit te wisselen. Grote fotowanden toonden allerlei soorten tuinen, van modern en strak tot weelderig en toekomstbestendig.
De uitnodiging ging via een brief van Ymere en de Facebookgroep van Rijsenhout. Die middag werden maar liefst dertig gesprekken gevoerd over de betekenis van een tuin: hoe groen kan helpen bij hitte of wateroverlast, en hoe je zelfs zonder eigen tuin toch kunt bijdragen aan een groene buurt. De kracht van de inspiratiemiddag zat in de herkenbare en herhaalbare voorbeelden. Juist de simpele ideeën gaven bewoners het gevoel dat ze meteen konden beginnen.
“Nu zie ik dat een paar kleine aanpassingen al veel verschil maken.”
De diversiteit aan stijlen hielp bewoners hun eigen smaak te herkennen én nieuwe ideeën op te doen. Wie daarna nog zin had in wat lekkers, haalde buiten een portie poffertjes. Ondertussen ging het team langs de deuren om ook bewoners te bereiken die niet vanzelf langs zouden komen.
“Heel leuk om langs de deuren te kunnen gaan,” vertelt Anneke van Gijzen, projectleider Klimaatadaptatie bij NMCX. “Je krijgt een veel beter beeld van wat er speelt in een wijk.”
De persoonlijke gesprekken leverden waardevolle inzichten op. Door gewoon aan te bellen en te luisteren, ontstond nieuw contact. Veel bewoners wilden wel vergroenen, maar liepen aan tegen praktische drempels: geen idee waar te beginnen, een gebrek aan spierkracht of het ontbreken van goede voorbeelden.
Van inspiratie naar actie: de Tuinen Doe-dag Eind mei was het tijd voor gezamenlijke actie tijdens de Tuinen Doe-dag. In drie straten gingen bewoners, jong en oud, samen aan de slag met het vergroenen van hun tuin. Binnen één dag waren de eerste zichtbare resultaten al een feit.
NMCX zorgde voor gratis planten en tuinaarde en Ymere schakelde hoveniers in. In zonnige tuinen op het zuiden werd gewerkt met droogtebestendige planten, terwijl bewoners met natte tuinen tips kregen voor een betere waterdoorlatendheid. De hoveniers hielpen actief met snoeien, tegelwippen en het aanleggen van nieuwe plantenborders. Ook gaven ze tips voor onderhoud aan bewoners. In meerdere tuinen werden tegels verwijderd, soms met hulp die hard nodig was.
“Bewoners waren heel blij met hulp,” aldus Anneke van Gijzen. “Want hoe krijg je de tegels eruit als je ze wel heel graag eruit wil, maar het zelf niet meer kunt?”
Samen maken we de buurt groener én leefbaarder Naast hulp bij het vergroenen werd er ook aandacht besteed aan tuinen die al langere tijd weinig onderhoud hadden gehad. Vanwege de grote belangstelling staan er al vervolgbezoeken gepland. Ook bewoners die in mei niet aan de beurt kwamen, krijgen binnenkort hulp om hun tuin op te knappen.
Bewoners van de Eemkerkstraat in Dordrecht hebben geregeld te maken met wateroverlast in hun tuinen. In 2024 verduurzaamde woningcorporatie Trivire haar woningen in en om de Eemkerkstraat. Hoog tijd voor actie in de tuinen van deze woningen! Na twee erg natte jaren, sloegen afgelopen najaar het Dorts natuur- en duurzaamheidscentrum Weizigt, vrijwilligersorganisatie Present en woningcorporatie Trivire de handen in een om bewoners in de Eemkerkstraat te helpen.
Onder de paraplu van het landelijke project Huurders op Groen ondersteunen zij bewoners met het aanleggen van een groene tuin. De actie in Dordrecht was een mooie weerspiegeling van de impact die Huurders op Groen beoogt: niet alleen het vergroenen en waterbestendig maken van de wijk, maar ook het creëren van verbondenheid tussen bewoners. Elkaar ontmoeten en in beweging komen voor de buurt, stimuleert zowel de mentale als de fysieke gezondheid.
Veel animo voor groene, waterbestendige tuin
Op vrijdag 4 april organiseerden Weizigt, Present en Trivire een straatfeest in de Eemkerkstraat. Er waren poffertjes, kleurplaten én bewoners werden geïnformeerd over de verschillende mogelijkheden voor een groene en waterbestendige tuin. Bewoners konden zich die dag aanmelden voor de plantdag, meer dan een derde deed dat. Veel van hen gaven bovendien aan elkaar te willen helpen bij het vergroenen van hun tuinen.
‘’Er kan nog wel een rijtje tegels uit!’’
Op zaterdag 17 mei gingen de bewoners van de Eemkerkstraat gezamenlijk aan de slag met het vergroenen van hun tuin. Trivire heeft plantpakketten beschikbaar gesteld ende tuincoach van Weizigt gaf persoonlijk advies. Tijdens de plantdag zijn ruim 600 planten, struiken en boompjes uitgedeeld. Bewoners konden kiezen voor een plantenpakket voor de voor- of achtertuin. Elk pakket bevatte ongeveer 24 planten, goed voor zo’n 4 m² vergroening per tuin. De actie was gericht op het vervangen van tegels door groen, en dat lukte: bij maar liefst 27 tuinen (bijna 40%) gingen de tegels eruit.
Een hovenier van woningcorporatie Trivire hielp mee met het aanleggen van borderranden om plek te creëren voor planten waar voorheen alleen maar tegels lagen. Functioneel én motiverend, want sommige bewoners verwijderden zelfs meer tegels dan gepland. “Oh, er kan eigenlijk nog wel een rijtje tegels uit!”, zei een bewoner enthousiast toen de eerste tegels eenmaal verwijderd waren. Voor andere bewoners was de actie juist het duwtje in de rug dat ze nodig hadden: “Dit gaf me net het zetje dat ik nodig had.”
Samen de klus klaren
De dag had een sterk sociaal effect. Buren hielpen elkaar, vrijwilligers van Stichting Present, Groene Buren, buurtgenoten en collega’s van Weizigt en Trivire ondersteunden bewoners die hulp nodig hadden. “Iedereen hielp elkaar. Dat sociale contact was misschien nog wel het belangrijkste.” Er werden verhalen gedeeld en contacten gelegd tussen mensen die elkaar anders zelden spraken. Stichting Present koppelde vrijwillige ‘tuinmaatjes’ aan bewoners die door omstandigheden moeite hebben met tuinieren. Een ‘tuinmaatje’ komt regelmatig terug= om te helpen in de tuin zodat hun tuin ook na de plantdag onderhouden blijft. Een mooi voorbeeld van hoe vergroening hand in hand kan gaan met het versterken van duurzame buurtverbindingen.
Wat opviel: meerdere bewoners gaven aan dat ze zich jarenlang alleen voelden in hun wens voor een groene straat. De plantdag bracht hen samen. “Wat fijn om te merken dat ik niet de enige ben die opkomt voor de beestjes en een groene wijk!” zei een van hen. De verbondenheid werkte aanstekelijk: sommige bewoners bloeiden zichtbaar op.
De opkomst overtrof de verwachting van de organisatoren. “We dachten: als er tien mensen meedoen zijn we al blij. Maar dit was echt boven verwachting!” Er waren bewoners die alleen planten kwamen ophalen, maar de meeste bleven de hele dag. En de impact? Die is niet alleen zichtbaar in de tuinen, maar ook voelbaar in de buurt. “Je merkt gewoon dat de mensen in de buurt dit nodig hebben. Niet alleen de planten, maar ook de aandacht en het contact.”
Niet alleen de samenwerking tussen bewoners werd als succesvol ervaren, ook de samenwerking tussen de lokale partijen werd gewaardeerd. In het kader van Huurders op Groen vormden zij samen een lokaal projectteam waarin ieder zijn eigen expertise inbracht. Weizigt beschikt over kennis en ervaring op het gebied van natuur en duurzaamheid en weet hoe bewoners te betrekken bij thema’s als tuinvergroening. Trivire kent de wijk en haar bewoners goed en pakt parallel ook de betegelde binnenplaats aan, die vaak nat blijft staan. Deze wordt omgevormd tot een groene, aantrekkelijke openbare ruimte met bloemen en planten. Stichting Present brengt ervaring mee in het werken met mensen in kwetsbare situaties en kan bovendien tuinvrijwilligers inzetten.
Leanne Stange-Van Diggelen van Weizigt zegt daarover: “Dit is een mooi voorbeeld van een gezamenlijke aanpak van wateroverlast, waarin bewoners, gemeente, woningcorporatie en lokale organisaties samen optrekken.”
Toekomst na Huurders op Groen
Leanne van NDE-centrum Wijzigt in Dordrecht kijkt alweer vooruit: de wens is om de samenwerking door te trekken naar andere straten in de buurt van woningcorporatie Trivire. “Je bereikt veel meer dan alleen het vergroenen van de tuin, het sociale effect in de wijk is minstens zo belangrijk.”
Meer te weten komen over de Huurders op Groen aanpak en de geleerde lessen uit Dordrecht? Schrijf je in voor de geleerde lessen bijeenkomst in september.
Hoe geef je duurzaamheidseducatie een structurele plek in het onderwijs? En hoe kun je als NDE-centrum een echte partner voor scholen zijn? Dit onderzoeken GDO, Natuurcentrum Arnhem en Utrecht Natuurlijk dit jaar in de pilot Combinatiefunctie Natuur- en Duurzaamheidseducatie.
Deze pilot onderzoekt hoe NDE deze rol richting het onderwijs kan oppakken en kan bouwen aan structurele samenwerkingen met scholen en lokale partners. De Brede Regeling combinatiefuncties, biedt een financieringsmodel dat ook voor NDE wenselijk zou zijn om in te zetten.
Natuurcentrum Arnhem heeft de afgelopen jaren met het programma Duurzame Arnhemse Scholen (DAS) veel ervaring opgedaan met de rol van strategisch partner en ontwikkelt deze rol tijdens dit leertraject verder door. Utrecht Natuurlijk start deze rol in 2025 op. Anouk Haverkamp (GDO) ging in gesprek met Anneloes Louwerse (Natuurcentrum Arnhem) en Wietske Koot (Utrecht Natuurlijk) over hun ervaringen als combinatiefunctionaris Natuur- en Duurzaamheidseducatie.
In deze pilot zijn jullie degenen die bouwen aan de rol van partner richting het onderwijs, onder de noemer van ‘combinatiefunctionaris’. Kunnen jullie jezelf kort voorstellen?
Anneloes: “Van oorsprong ben ik leerkracht in het basisonderwijs en heb ik dertien jaar voor de klas gestaan. Toen ik op één van de Stadsboerderijen van Natuurcentrum Arnhem kwam te wonen, zag ik hoe krachtig natuur- en duurzaamheidseducatie is: je dompelt kinderen echt onder in een onderwerp, terwijl ik als leerkracht alleen dingen kon aantippen. Dat raakte me. Toen er een functie vrijkwam bij de afdeling Educatie, was de keuze om te solliciteren dan ook snel gemaakt. Hoewel ik zelf geen bioloog ben, mijn collega’s kunnen echt losgaan op één klein beestje, werd ik aangenomen op basis van mijn kennis over (de didactiek) van het jonge kind. Na een aantal jaren gewerkt te hebben als lesgever ben ik inmiddels Adviseur Educatie.”
Wietske: “Ik herken dat helemaal. Ik heb ook een onderwijsachtergrond en werkte eerder op een plek waar te weinig ruimte was om echt iets met mijn drive voor natuur en duurzaamheid te doen. Toen ben ik cursussen gaan volgen in natuur en duurzaamheid. Ik werk nu 8 jaar bij Utrecht Natuurlijk. De combinatie tussen je interesse en onderwijservaring is heel waardevol. Zeker in mijn huidige functie kan ik mijn collega’s echt meenemen naar de wereld van het onderwijs.”
Hoe vul jij de rol van combinatiefunctionaris in? En is dat anders dan daarvoor?
Wietske: “Als educatiemedewerker werkte ik praktisch – met de handen in de aarde. Nu vlieg ik er als een helikopter (Anneloes: “Als een libelle!”) boven en probeer ik de samenwerkingen met scholen voor langere termijn aan te gaan, en verbindingen te leggen met andere partners in de stad.
Een tijdje geleden hebben we bijvoorbeeld een lespakket ontwikkeld over afval en duurzaamheid door Utrecht Natuurlijk, een school en Stichting Boskind aan elkaar te verbinden en samen te werken. Nu kan ik dat soort verbindingen op grotere schaal leggen.”
“Als combinatiefunctionaris hang je erboven. Je bent als een libelle”
Anneloes: “Ik herken dat en tegelijkertijd is er voor mij met de start van de pilot niet zo veel veranderd als voor jou. Bij Natuurcentrum Arnhem hebben we die rolontwikkeling richting partner van de school al langer geleden ingezet. Als Adviseur Educatie werkte ik, net als mijn collega-adviseurs, al in projecten met meerdere partners en voerde gesprekken met scholen. De combinatiefunctie is geen vaste functie met een omschrijving, maar eigenlijk een financieringsmodel om de rol als partner naast de school te kunnen vervullen. Het grote doel is om, vanuit de eigenheid van je eigen centrum duurzaamheid en de contacten met andere educaties en partners, duurzaamheid te borgen in het dagelijkse onderwijs.”
Wietske: “En dat kan best een zoektocht zijn. Dat wij dit zijn gaan doen, betekent bijvoorbeeld ook iets voor de rest van het team. Maar ook voor mijzelf; het hele NDE- en scholennetwerk in kaart brengen, alles wat er al is, waar de verbindingen gelegd kunnen worden, waar de haakjes zitten. Het moet op zijn plek vallen, en dat kost tijd. Het werkt eigenlijk net zoals hoe bijvoorbeeld woordenschatontwikkeling werkt in een kinderbrein, ik zie dat nu in mijn hoofd gebeuren met natuur- en duurzaamheidseducatie.”
Jullie hebben duidelijk allebei een onderwijs-achtergrond. Hoe helpt dat je hierbij?
Anneloes: “Ervaring in het onderwijs is echt belangrijk. Bij Natuurcentrum Arnhem nemen we bewust mensen aan met onderwijskennis, zodat je weet wat er speelt in scholen, de taal spreekt en de toon en aanpak kent die past bij de verschillende leeftijden. Van daaruit kan je inspelen op de behoeftes van de school, leerkracht en/of groep. Daarnaast hebben we ook collega’s met echte inhoudelijke natuurkennis. Zij weten de leuke en grappige voorbeelden te benoemen die kinderen aanspreken. Die combinatie zorgt ervoor, dat we een betrouwbare partner zijn. Dat opbouwen van vertrouwen is essentieel om later samen met de school, als partners, te werken aan het inbedden van duurzaamheid/duurzaam onderwijs in de school. Een relatie met de school is er niet zomaar, die bouw je op. Ik ben ervan overtuigd, dat dit de basis is van hoe we nu met de scholen in gesprek kunnen zijn.”
Wietske: “Zo laat je ook zien dat je maatwerk kunt bieden; je begrijpt de school, de problematieken die daar spelen, en kunt daar de juiste NDE-activiteiten aan koppelen. Met kennis over het onderwijs lukt het je om te denken vanuit de behoefte van de school, in plaats van vanuit NDE.”
Jullie richten je erop om de samenwerking met scholen stevig neer te zetten. Wat zijn jullie drijfveren daarvoor?
Wietske: “Omdat ik zelf voor de klas heb gestaan, weet ik hoeveel er van alle kanten aan je getrokken wordt. Ik wil niet de zoveelste organisatie zijn die aan scholen trekt vanuit de eigen idealen. Je moet echt verbinding maken, kijken waar je elkaar kunt vinden en vandaaruit, laagdrempelig voor de school, iets opbouwen. Als je echt een partner bent, luister je naar elkaar. Dat probeer ik thuis ook met mijn eigen partner, haha!”
Anneloes: “Helemaal mee eens! En daarnaast doen we het natuurlijk voor de kinderen. Niet sommige kinderen, maar álle kinderen in het onderwijs. Om ze zich bewust te laten worden van hun verbinding met de natuur. Veel kinderen hebben het idee dat de natuur iets is om naartoe te gaan, maar ze zíjn de natuur. Ze ademen het in, eten het, raken het aan. Ons werk draait om het laten zien dat zij, en de keuzes die ze maken, ertoe doen.”
“Kinderen denken dat de natuur iets is om naartoe te gaan, maar ze zijn de natuur.”
Wietske: “Ja, dat systeemdenken. Oorzaken en gevolgen leren herkennen, en kinderen bewust maken van hun rol – zonder te oordelen. Zoals bij onze kaaslessen waar het onder andere gaat over plantaardig eten, of bij de varkens op onze boerderij: we vertellen het hele verhaal en laten de kinderen zelf hun mening vormen.”
Kunnen jullie iets noemen waar jullie concreet mee bezig zijn?
Anneloes: “Op dit moment voeren we de jaarlijkse gesprekken met directeuren en contactpersonen van de scholen. We doen nulmetingen en zijn gestart met de ‘Expeditie Duurzaamheid’ op onze voorlopersscholen – de scholen die als eerste deelnamen aan het project en een voortrekkersrol vervullen. Deze workshop helpt schoolteams het gesprek over duurzaamheid op te starten en samen keuzes te maken om mee aan de slag te gaan. Daarnaast werken we aan een profielschets voor scholen: wat kun je verwachten als school als je met ons samenwerkt? En wat hoort daar dan allemaal bij? Ook zijn we in gesprek met andere educaties en bedrijven in Arnhem om de krachten te bundelen en het duurzame verhaal samen sterker et maken. Kortom, we zijn begonnen, maar blijven zoeken, bijsturen en leren.”
Wietske: “Ik probeer het netwerk in kaart te brengen en daarbinnen actieve partnerschappen aan te jagen. Bijvoorbeeld met Stichting Technotrend, en natuurlijk ook richting scholen. Er lopen al mooie contacten, dit probeer ik als ‘groene olievlek’ in te zetten om zo steeds meer scholen te bereiken. Bij mijn volgende gesprek met een school sluit een directielid aan. Dit kan weer de deur openzetten naar een scholenbestuur en misschien zelfs andere besturen. Maar dat vraagt ook om een meer commerciële houding – jezelf durven presenteren.”
Anneloes: “Dat is voor het NDE-veld wel even wennen. Wij zijn met zijn allen heel bescheiden en altijd dienend geweest. Maar we hebben een goed en wetenschappelijk onderbouwd verhaal te vertellen! Van daaruit werken we met scholen, niet alleen omdat zij iets van ons willen. De bescheidenheid mogen we loslaten.”
“We zijn te bescheiden geweest. Het is tijd om ons verhaal te vertellen.”
Wat hoop je dit jaar – zonder bescheidenheid – te bereiken?
Anneloes: “Dat alle voorloperscholen daadwerkelijk aan de slag gaan, dat ze zien wat het ze oplevert en dat ze stappen zetten om dit te borgen in hun curriculum en schoolplan. En dat ze de goede verhalen gaan delen, zodat andere scholen ook aan gaan haken.”
Wietske: “Ik hoop dat de zaadjes die ik nu plant, gaan ontkiemen. Dat er meer grip komt op het netwerk, en dat er samenwerkingen ontstaan die echt gaan leven. En dat we de financiële ruimte vinden om hiermee verder te gaan.”
Anneloes: “Ook bij ons zijn het nog geen bomen, hoor. Het zijn eerder wat struiken. Maar we blijven zaadjes strooien, water gieten en praten tegen de plantjes. En vooral: samen leren.”
Blijf op de hoogte
Tijdens het leertraject delen we de verhalen en ervaringen van Utrecht Natuurlijk en Natuurcentrum Arnhem, en betrekken we het netwerk van NDE-centra nauw bij deze ontwikkelingen. Wil je op de hoogte blijven van wat er gebeurt in en rond dit traject? We delen dit regelmatig via onze nieuwsbrief. Als je deze nog niet ontvangt, meld je dan aan via onze website.
Voor dit project ontvangen we steun vanuit het programma DuurzaamDoor (RVO). In een eerder artikel in PubliekDenken spraken we over de rol van NDE-centra richting het onderwijs.
Tijdens Huurders op Groen bouwen de deelnemende projectteams aan een duurzaam netwerk van lokale partners. Tegelijk krijgen zij begeleiding bij het ophalen van bewonersbehoeften. Die behoeften vormen het vertrekpunt voor het kiezen van een groene interventie. Worden ze niet meegenomen, dan is de kans klein dat zo’n interventie op de lange termijn slaagt. Tijdens de workshop ‘Van behoeften naar groene interventies’ werkten de projectteams stap voor stap aan een passende oplossing, gebaseerd op wat bewoners echt nodig hebben.
Hardenberg – Praktische stappen naar vergroening
“Tuinieren is voor mij meer een verplichting dan een hobby,” vertelt een bewoner uit de Hardenbergse wijk Norden-Hazenbos. Een ander zegt juist: “Een groene tuin maakt me blij, vooral bloemen.” De voorkeuren en behoeften in de wijk zijn dus heel verschillend. Daarom ging het lokale projectteam – bestaande uit natuuractiviteitencentrum De Koppel, Vechtdal Wonen, de gemeente Hardenberg, Huurdersvereniging Vechtdal en De Stuw – in gesprek met bewoners. Wat houdt hen tegen om te vergroenen? Wat motiveert juist wél? En welke ideeën leven er?
Uit het bewonersonderzoek bleek dat de belangrijkste drempels vooral praktisch van aard zijn. Zo gaf een bewoner aan: “Ik heb iemand nodig die de tegels uit de grond kan halen.” Ook financiële zorgen spelen een rol. Veel mensen denken bovendien dat een betegelde tuin minder onderhoud vergt dan een groene tuin.
De bevindingen uit het bewonersonderzoek maakten duidelijk dat een groene interventie om bewoners te stimuleren om tóch voor groen te kiezen, in Norden-Hazenbos gericht moet zijn op het bieden van praktische hulp en goede informatie. In dat laatste kan ook de gemeente een rol spelen: met zichtbaar voorbeeldgedrag – zoals groene parkeerplaatsen of meer bomen – kan die een groot verschil maken. Een belangrijke les voor het projectteam: betrek de gemeente direct bij de start van het traject.
Op basis van de opgehaalde bewonerswensen werkte team Hardenberg tijdens de Huurders op Groen-workshop een groene interventie uit. De centrale vraag: hoe sluit je goed aan bij wat er leeft in de wijk? Het team koos voor een vergroeningsdag, gekoppeld aan de gezondheidsweek in Norden-Hazenbos, om zoveel mogelijk mensen te betrekken. Voorafgaand aan deze dag ontvingen huurders een flyer met informatie over het evenement en het aanbod voor een gratis vierkante meter verrassingsplanten.
Tijdens de vergroeningsdag kunnen bewoners het plantenpakket ophalen (aangepast aan het type tuin), en bij de kraam advies vragen aan groencoaches. Voor de verwijderde tegels zijn in de wijk twee afgifteplekken ingericht, waar een ‘tegeltaxi’ de tegels later ophaalt. Zo speelt de interventie direct in op de eerder genoemde praktische, inhoudelijke en financiële drempels.
Rijsenhout – Elkaar ontmoeten en inspireren
Sinds in 2023 het besluit is genomen dat er geen nieuwe start- en landingsbaan voor Schiphol komt, is het dorp Rijsenhout weer in beweging. Voor die tijd lagen veel plannen voor de openbare ruimte stil. Door de onzekerheid over de toekomst van het dorp ontbrak ook vaak de motivatie om te vergroenen.
De uitdaging ligt hier in het laten zien van de vele mogelijkheden die een tuin kan bieden. Het lokale projectteam – bestaande uit NMCX, Ymere, Vereniging Huurders Haarlemmermeer en de Dorpsraad Rijsenhout – ontwikkelde een tweedelige groene interventie, gericht op inspiratie en ontmoeting.
Het eerste deel bestond uit een inloop-inspiratiemiddag over tuinen. Bewoners konden langskomen voor gesprekken over wat een tuin voor iemand kan betekenen, en over de rol van groen in de buurt. Fotowanden met tuinen in allerlei soorten en maten vormden een laagdrempelig startpunt. Het team voerde zeker dertig gesprekken! Na afloop konden bezoekers buiten poffertjes halen, altijd een goede manier om mensen te trekken. Tijdens de inspiratiemiddag ging het team ook langs de deuren om bewoners persoonlijk uit te nodigen. Voor bewoners zonder tuin, maar met interesse in het onderwerp, hingen op andere plekken in de wijk posters met informatie.
Het tweede deel van de interventie is een doe-dag in de wijk, waarop bewoners hulp krijgen om daadwerkelijk aan de slag te gaan met het vergroenen van hun tuin. Daarover binnenkort meer!
Dordrecht – Van wateroverlast naar kansen voor de wijk
“Als het regent dan stroomt het water zo m’n schuurtje in,’’ vertelt een bewoner uit de Eemkerstraat in Dordrecht. De woningcorporatie is net klaar met het afronden van de verduurzaming van de woningen, maar in de versteende tuinen valt nog winst te behalen. In de wijk is sprake van een hechte gemeenschap van bewoners die al lang in de wijk wonen. ‘’We helpen elkaar altijd.’’ Die kracht wil het projectteam benutten om ook nieuwe bewoners bij de groene interventie te betrekken.
Het lokale projectteam – bestaande uit duurzaamheidscentrum Weizigt, Trivire, Stichting Present en de gemeente Dordrecht – ging langs de deuren om op te halen wat er leeft. Ongeveer de helft van de bewoners gaf aan mee te willen doen met een groene interventie. Sommigen boden zelfs aan om te helpen met de uitvoering, waaronder bewoners met een al groene tuin die graag anderen ondersteunen. Het team merkte hoe groot de betrokkenheid is en dat mensen bereid zijn om samen de schouders eronder te zetten.
Toch maken bewoners niet altijd vanzelf de verbinding tussen wateroverlast en hun tuin. Terwijl juist daar mogelijkheden liggen om zelf bij te dragen aan een oplossing. Het projectteam zag daarin een kans om bewoners te informeren én enthousiast te maken.
Als eerste stap organiseerde het team een straatfeest, bedoeld om mensen met elkaar in contact te brengen en het gesprek over vergroening op gang te brengen. Tijdens het feest konden bewoners aangeven of ze meer groen in hun tuin willen en informatie geven over hun situatie: hoeveel schaduw is er? Hoe vochtig is de bodem? Op basis van deze input organiseert het team binnenkort een plantdag om zoveel mogelijk tuinen in de Eemkerstraat te vergroenen.
Van bewonersbehoeften naar groene interventie
De verhalen uit Hardenberg, Rijsenhout en Dordrecht laten zien dat vergroenen van tuinen op wijkniveau begint met het luisteren naar wat bewoners nodig hebben en belangrijk vinden. Dankzij de begeleiding vanuit Huurders op Groen weten lokale teams hoe ze die behoeften kunnen ophalen en vertalen naar concrete, haalbare groene interventies. Interventies die passen bij de buurt én bewoners met elkaar verbindt.
Het netwerk van lokale partijen dat op deze drie locaties is opgebouwd, kan deze kennis gebruiken om ook in andere wijken in de gemeente aan de slag te gaan met vergroening. De komende weken worden de groene interventies uitgevoerd.
Wil je ook aan de slag met vergroening en klimaatadaptatie, vanuit behoeften van bewoners? Binnenkort start weer een nieuwe lichting van Huurders op Groen. Neem contact met ons op via info@huurdersopgroen.nl.
