Innovatieprijs 2022

Natuur- en duurzaamheidscentra ontwikkelen veel mooie producten, projecten en werkwijzen. Om dit voor het voetlicht te brengen reiken we jaarlijks de GDO Innovatieprijs uit. De prijs is vanaf 2015 gewonnen door NMCX Haarlemmermeer (Energiecafé), De Groene Belevenis in Leusden (Breng de natuur over de drempel!) en De Klyster in Friesland (Underweizzz – biodiversiteit in de bermen), De Helderse Vallei in Den Helder (Duurzaamheidscentrum als dependance mbo-opleiding), CNME Maastricht eo (Werelddoelen (SDG’s) in beeld) en Milieuhuis Nissewaard (aanpak High Five) . Winnaar van 2022 is NME Zeeland vanwege de provinciale samenwerking van vijf lokale/regionale centra.

Lees de jurybeoordeling over de winnaar en de andere genomineerden.

Winnaar NME Zeeland: vijf centra werken nauw samen in provincie

In Zeeland werken vijf zelfstandige NME-centra voor 13 gemeenten: Borsele, Kapelle, Reimerswaal, Goes, Noord-Beveland, Veere, Vlissingen, Middelburg, Tholen, Schouwen-Duiveland, Terneuzen, Sluis en Hulst. De bestaande samenwerking rond (zwerf)afval is uitgebreid naar Klimaat en Energie, Natuur en Biodiversiteit en Voeding en Gezondheid.

De centra verdelen taken en gebruiken competenties van de verschillende medewerkers. Een structuur met themagroepen en thematrekkers maakt het ook voor de buitenwereld duidelijk bij wie ze moet zijn. De samenwerking biedt veel meerwaarde. ‘We houden allemaal ons eigen profiel maar de samenwerking maakt ons als geheel sterker. Buiten dat is het ook hartstikke leuk om met zo’n diverse club samen dingen op te pakken.’

De jury constateert: ‘Hier wordt leiderschap getoond in het organiseren van samenwerking. Dit is zeer toe te juichen vanuit het oogpunt van coalitie, cocreatie en cofinanciering. Door samenwerking ontstaat een ‘organisatie met meer smoel, slagkracht, bereik en ontwikkelpotentie! NDE-centra bereiken met hun mooie producten en projecten lokaal en regionaal al veel impact, maar die impact moet en kan nog groter worden. Dat dat kan laat de Zeeuwse verbreding op organisatorisch vlak goed zien. De drie doelen (efficiency, grote projecten, één gezicht) die onder NME Zeeland liggen, zijn daarvoor ontzettend belangrijk. Als de infrastructuur goed is, komt er ook meer ruimte voor het vernieuwen/ actualiseren van producten – wat ook al gebeurt binnen dit samenwerkingsverband.’

Natuurcentrum Arnhem: Mooi Voedsel Natuurlijk - moestuinieren, én armoede bespreekbaar maken

Natuurcentrum Arnhem ontving een eervolle vermelding voor Mooi Voedsel Natuurlijk: een moestuinproject voor de groepen 5 en 6 van basisscholen dat zowel moestuinieren omvat als het bespreekbaar maken van armoede. Het project is ontwikkeld door het Natuurcentrum in samenwerking met Stadslandbouw Mooieweg en Voedselbanken Arnhem met dankbare financiële bijdragen van het Arnhemse Preventieakkoord Gezond & Fit, Fonds NME en Jong Leren Eten.

Aanleiding
‘Eén van onze doelen van is om alle basisschoolkinderen in de stad een keer hun eigen groenten te laten verbouwen en opeten. Meer dan een derde van de Arnhemse basisscholen heeft een moestuin bij de school. Voor scholen voor wie dit geen optie is, zijn we steeds op zoek naar andere mogelijkheden om met de herkomst van voedsel en een gezonde levensstijl aan de slag te kunnen. Stadslandbouw Mooieweg teelt vlak bij één van onze stadsboerderijen groente en fruit voor de lokale Voedselbank. Zij wilde met kinderen aan de slag te gaan in hun tuinen. Ook Voedselbank Arnhem was enthousiast over het concept. De combinatie van de ervaringen van het verbouwen van gezond voedsel en de bewustwording dat dit niet voor iedereen zomaar toegankelijk is, werd een succesvol project.’

ZNMC: Kleed-je-goed!

De kledingsector is een van de meeste vervuilende industrieën ter wereld. Over dit onderwerp bestond nog geen expositie. Het Zaans Natuur en Milieu Centrum ZNMC ging aan de slag samen met Daniëlle Schouten (schrijft van De Wereld van kleding) en vormgever Marcel Weenink. ‘We wilden laten zien waarom het zo belangrijk is om op een verantwoorde manier met je kleren om te gaan.’ Dat gebeurt met veel feiten, spelletjes en doe-opdrachten. Zo leren kinderen, jongeren en hun ouders op een actieve (speelse) manier over het belang van verantwoord omgaan met kleding/textiel.

Natuurstad: Natuurlijke speelplek bij kinderboerderij de Oedenstee

Een eervolle vermelding was er ook voor Natuurstad Rotterdam. Dat verandert een braakliggend terrein van de Oedenstee in een speelplek die de autonomie en het zelfvertrouwen van kinderen vergroot.

‘Met jaarlijks ongeveer 80.000 bezoekers dragen we hiermee bij aan de ontwikkeling van de jeugd in omgeving Hoogvliet. De speelplek wordt ingericht met natuurlijke materialen waar kinderen zelf speelwaarde aan kunnen geven. Stammen, takken, touw, houtjes, potten, pannen. Kinderen kunnen zelf de materialen verplaatsen, aanpassen, controleren en veranderen. Belangrijke zaken als autonomie, zelfstandigheid en helemaal kunnen opgaan in spel is het uitgangspunt.

De speelplek is ook een uitnodiging voor de buurt om te komen. ‘Een aantal keren per jaar organiseren we een brede buurtactiviteit, waarbij ook de speelplek een rol heeft.’

Dieren en planten
Door de vele natuurlijke elementen vormt het ook een habitat voor verschillende dier- en plantensoorten. De kinderen komen daar mee in aanraking tijdens hun spel. Ook wordt de speelplek gebruikt tijdens de NME-lessen van natuurstad onder andere tijdens de kleine-beestjesles en paddenstoelenles.

De Ulebelt in Deventer ondersteunt opzetten Voedselcoöperaties

Vers, echt en eerlijk eten, van een boer uit de buurt, wie wil dat nou niet? Alleen, in je eentje is dat misschien wat gedoe. Het biedt veel voordelen om dat samen te regelen, bijvoorbeeld door een voedselcoöperatie te starten. Maar hoe doe je dat, en wat komt daarbij kijken?

De Ulebelt helpt buurtbewoners hierin op weg, allereerst met het organiseren van een startbijeenkomst voor geïnteresseerde buurtbewoners, of collega’s over de praktische kant van het opzetten van een voedselcoöperatie. Welke afspraken maak je met elkaar, hoe kun je beginnen, en wat is er eigenlijk te koop in onze regio, buiten de supermarkten om?
Een voedselcoöperatie is niet meer dan een afspraak met een groepje mensen uit de buurt, om samen in te kopen bij lokale boeren. Bestellingen, logistiek en distributie houd je in eigen hand en regel je onderling. Dat hoeft niet ingewikkeld te zijn. Heerlijk eten, voor de laagst mogelijke prijs en toch een eerlijk inkomen voor de boer!

De provincie Overijssel ondersteunt dit initiatief van de Ulebelt. Zo zijn er al zestien voedselcoöperaties ontstaan, van vier tot vierenzestig huishoudens. De gemeente Deventer onderzoekt de mogelijkheden om dit programma extra te ondersteunen, vanuit beleidsdoelstellingen rondom preventie en eenzaamheid.

Hortus Harderwijk: Project Energietransitie met veiling

Op aanvraag van de stichting Kinderen voor Duurzaamheid startte Hortus Harderwijk een project om de energietransitie dichter bij de kinderen te brengen. Het project is onderdeel van de doorlopende leerlijn Techniek, Talent en Energie, wat inhoudt dat de basisscholen ieder jaar met het materiaal aan de gang aan. Het lesmateriaal is ontwikkeld door de Hanzehogeschool in Groningen. De Hortus heeft het materiaal toegankelijk gemaakt door middel van kenniskistjes.

Bedrijfsleven
Bij het project was ook het bedrijfsleven betrokken. Na afloop van de projectweek konden de scholen hun bedachte oplossingen laten veilen; het mocht een idee of een object zijn. De veiling bracht € 25.000,- op. Dat geld konden de scholen besteden aan het verduurzamen van de school. Scholen konden zelf een idee aandragen waaraan ze het geld wilden besteden. De regiegroep Kinderen voor duurzaamheid en De Hortus hebben daarin meegedacht. Harderwijk telt 24 basisscholen, 19 scholen hebben meegedaan.

Junior Energiecoach
De gemeente Harderwijk deed met de actie Junior Energiecoach mee tijdens het project. Kinderen en hun ouders/ verzorgers werden op die manier thuis bewust(er) van hun energieverbruik. Het voortgezet onderwijs in Harderwijk heeft ook volop meegedaan met het geven van gastlessen en het beschikbaar stellen van bijvoorbeeld het Techlab en technasium.

De Helderse Vallei: Toolkit Klimaatproof schoolplein

Om leerlingen water- en klimaatbewust te maken hebben De Helderse Vallei en Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier de Toolkit Klimaatproof Schoolplein ontwikkeld. Met de toolkit gaan de leerlingen zelf aan de slag om hun eigen schoolplein klimaatproof te maken.
De toolkit is bedoeld voor leerlingen van groep 7 en 8. Met behulp van filmpjes en instructiekaarten kunnen leerlingen zelf aan het werk. Ze starten met een schoolpleinscan en het ontwerp van een klimaatvriendelijker schoolplein waarin ze gaan vergroenen en verrijken. Hierbij leren ze over het belang van biodiversiteit.
Daarna gaan ze aan de slag met het toepassen van maatregelen op het schoolplein die bijdragen aan:
– minder wateroverlast door tegels te verwijderen en bloemen te zaaien;
– minder verdroging door het planten van vaste planten die verdamping uit de kale grond voorkomen;
– minder hittestress door bomen en struiken te planten die zorgen voor schaduw;
– meer biodiversiteit door nestkastjes en een insectenhotel op te hangen voor vogels en insecten die op het groene schoolplein afkomen.

Natuurcentrum Arnhem: Met Landlopers de eindigheid van grondstoffen ontdekken

‘Stel je voor dat jij de baas bent van je eigen land. Hoe zou jij dat land in willen richten? Wat heb je direct nodig en wat zou nog even kunnen wachten?’
Dit is de inleidende tekst van Landlopers, een interactief en coöperatief spel voor groep 7/8 waarin kinderen spelenderwijs ervaren dat grondstoffen niet eindeloos beschikbaar zijn en dat hun eigen handelen van invloed is op de duurzaamheid van hun samenleving. De les in spelvorm is ontwikkeld met spelontwikkelaar Sander Slotboom.

De kinderen leren niet uit een boek, maar vormen een samenleving en hun keuzes beïnvloeden de gevolgen. Niet leren uit boeken en films, maar met je hart en handen ontdekken voor wat voor duurzame dilemma’s we met elkaar staan.

Natuurcentrum Arnhem is in het gelukkige bezit van een prachtige heemtuin, gelegen vlak naast één van de stadsboerderijen. Daar kan het spel worden gespeeld. Maar het is zo gemaakt dat het ook op een schoolplein of in een park gespeeld kan worden.