Innovatieprijs 2023

Natuur- en duurzaamheidscentra ontwikkelen veel mooie producten, projecten en werkwijzen. Om dit voor het voetlicht te brengen reiken we jaarlijks de GDO Innovatieprijs uit. De prijs is vanaf 2015 gewonnen door NMCX Haarlemmermeer (Energiecafé), De Groene Belevenis in Leusden (Breng de natuur over de drempel!) en De Klyster in Friesland (Underweizzz – biodiversiteit in de bermen), De Helderse Vallei in Den Helder (Duurzaamheidscentrum als dependance mbo-opleiding), CNME Maastricht eo (Werelddoelen (SDG’s) in beeld) en Milieuhuis Nissewaard (aanpak High Five), NME Zeeland (provinciale samenwerking van vijf lokale/regionale centra). De winnaar van 2023 is De Helderse Vallei met de interactieve 4D podcast Lekker dan, door en voor jongeren over het maken van bewuste voedselkeuzes.

Lees het juryrapport over de winnaar en de andere kandidaten.

Winnaar De Helderse Vallei: interactieve 4D podcast Lekker dan

Tijdens de 4D podcast ‘Lekker dan’ worden jongeren uitgedaagd om vragen te stellen over ons eten: wat voor invloed heeft eten op de wereld, op een ander en op mezelf? Ze luisteren, proeven en overdenken. Ze krijgen een picknickkleed en een challengebox met etenswaar en gaan in tweetallen aan de slag. Met deze podcast wil De Helderse Vallei bereiken dat jongeren een bewustzijn over hun eigen voedselkeuzes ontwikkelen en vanuit een intrinsiek willen weten blijvend vragen stellen over het verhaal achter ons eten. De podcast is gemaakt door en voor jongeren van bovenbouw vo, tot mbo en hbo.

Jury: ‘Een inzending die aansluit bij een zeer actueel thema rond jongeren die steeds vaker overgewicht en suikerziekte hebben. Deze levendige, interactieve podcast is leuk en effectief om jongeren op deze manier bewust te maken van het voedsel dat zij nuttigen. Niet over, maar nadrukkelijk met jongeren. Dit past goed in de leefwereld van jongeren, daar waar allerhande landelijke campagnes niet blijken aan te slaan. Er is nog weinig educatiemateriaal voor jongeren rondom gezonde voeding. Deze 4D podcast is bovendien heel goed navolgbaar, wat ook opgepakt gaat worden met ondersteuning van Jong Leren Eten. Een echt vernieuwende aanpak voor een moeilijk te bereiken doelgroep!

Stichting Utrecht Natuurlijk: Natuurvrijplaats met rechten voor de natuur

Met Natuurvrijplaatsen geeft Utrecht Natuurlijk de natuur symbolisch een eigen huis in Utrecht. Bij dit project gaat het over het zichtbaar maken van en aandacht vragen voor het fenomeen ‘rechten voor de natuur’. Op drie van haar locaties zijn kunstwerken van Marieke Vroman. De natuur die zichzelf in het kunstwerk ontwikkeld kan vrij zijn gang gaan. Wij grijpen niet in. Dit stukje heeft eigen rechten gekregen. Het onderwerp sluit aan bij het werk van jurist Jessica den Outer en ontwikkelingen als ‘Bos dat van zichzelf is’. Utrecht Natuurlijk houdt hierover workshops voor scholen en organisaties en monitort de biodiversiteit.

Jury: ‘Een verrassende samenwerking tussen een kunstenaar, studenten en het NDE-centrum. Een bijzondere, vernieuwende manier om aandacht te vragen voor de natuur en de rechten voor de natuur. Zeer actueel. Het project kan reizen en is dus landelijk navolgbaar en geschikt voor andere centra.’

De Klyster, Noardeast-Fryslân en Dantumadiel: Campagne Ik bén natuur!

De campagne ik bén natuur is een korte positieve bewustwordingsactie over natuur en gezondheid voor de hele school. Het gaat over de 4 gezonde cadeautjes die we krijgen van de natuur: voedsel, water, zuurstof, groen (vitamine G). Elke dag helemaal voor niets. Hiermee wil de Klyster het besef aanwakkeren dat de natuur ons alles geeft wat we nodig hebben én dat de mens onderdeel is van de natuur. ‘Zo logisch, maar we zijn het zo vergeten!’
De campagne ik bén natuur is een samenwerking tussen JOGG en NME. Het koppelt de 4 JOGG-doelstellingen voor de noordelijke regio: gezonde voeding, water drinken, genoeg bewegen, goed slapen aan de kringlopen in de natuur.

Jury: ‘Mooi om samenwerking tussen JOGG en NME zo zichtbaar te zien. Hier vind je het beste van beide werelden: Groen en Gezond. Waarin ieder elkaars rol gunt en NME ook met de beweegbril leert kijken. Ook de koppeling aan de gemeentelijke doelstellingen en de betrokkenheid van gemeentebestuurders is een ijzersterk punt, ook wat betreft de positionering van NME-centra in de gemeente. De campagne is een mooi voorbeeld van burgerschap, waarbij kinderen iets komen opeisen van de politiek. Hun motie voor watertappunten op elk schoolplein is zelfs aangenomen. Zij hebben politieke verandering bewerkstelligd.’

Natuurstad Rotterdam: Doorlopende leerlijn Leren in het groen

Basisschool De Blijberg heeft Natuurstad in Rotterdam gevraagd om een op maat gemaakte leerlijn te ontwikkelen met natuuractiviteiten. Kinderen voeren ieder jaar 20 natuuractiviteiten uit in de tuin tegenover de school. Wanneer ze de basisschool verlaten, is elk kind maar liefst 160 keer actief en educatief bezig geweest in de tuin tegenover de school. Met behulp van duidelijke leskaarten met verschillende thema’s gaan de kinderen aan de slag en op ontdekking uit. Op deze manier ontstaat een solide basis voor structureel inzicht dat alles in de natuur verbonden is en wij daar ook deel van uitmaken. Er is nauw samengewerkt met een werkgroep van leerkrachten binnen de school. Elke activiteit is gekoppeld aan de SLO-kerndoelen. Binnen het uitvoeren van de activiteiten is er voldoende ruimte voor de kinderen om vanuit hun eigen interesse te leren. Vooral het ontdekken, ervaren en beleven staat voorop.

Jury: ‘Van een NME-activiteit voor erbij naar een doorgaande leerlijn geborgd in de school van groep 1 tot en met 8 met fantastische resultaten: 160 keer actief en educatief bezig zijn in de tuin gedurende de schoolcarrière. Zo ben je fantastische wereldburgers aan het opleiden. Dit heeft veel impact en is een nieuwe manier van kijken en denken voor NME. Het is vooral vernieuwend dat een school in een grote stad dit opneemt in het lesaanbod en van Natuurstad dat ze dit kunnen faciliteren, jaar in jaar uit.’

MEC Roosendaal: De stem van kinderen (in de energietransitie)

Hoe kijken kinderen naar het onderwerp energie? Wat is hun rol in het vormgeven van hun toekomstige leefomgeving? Hoe kunnen we hun verbeelding aan het werk zetten en hun stem hoorbaar maken? In 4 RES-gebieden (Regionale Energie Strategie) in Brabant gebeurt iets bijzonders in dit project van MEC Roosendaal vol ongebruikelijke verbindingen. Pilotlocatie is De Duurzame Polder tussen Oss en ’s-Hertogenbosch, een gebied waar duurzame energieopwekking gepland staat. Schoolklassen uit Tilburg en Roosendaal worden drie dagen via ontdekkend leren op locatie en in samenwerking met kunstenaars uitgedaagd zich te verhouden tot het gebied en tot duurzame energieopwekking.

Jury: ‘Mooie verbinding tussen cultuur, burgerschap en natuur/ energietransitie. Een aansprekende pilot die door de gekozen aanpak echt appelleert aan basiskennis over energie en klimaat (waarom is de huidige situatie zoals die is en wat is de betekenis van de energie en klimaatproblematiek?) en aan het vermogen om oplossingen te bedenken voor de toekomst. Kinderen worden letterlijk meegenomen in het gebruik van ruimte. Daarmee maak je hen van jongs af aan bewust: je betrekt ze bij het hoe, en waarom doen we wat we doen? Dat is iets wat beklijft. Er is al een jongeren RES. Dit is meer voor kinderen. Het is nodig en nuttig.’

De Bastei, Nijmegen: Tweedaagse voor PABO-studenten

De Bastei is een samenwerking aangegaan met de PABO opleiding van de HAN (Hogeschool Arnhem Nijmegen). Zo’n 240 eerstejaars PABO studenten zijn in juni met tien verschillende Nijmeegse natuur- en milieuorganisaties op pad gegaan. Zo werden ze ondergedompeld in de wereld van NME. Zo konden studenten kennismaken met NME door het zelf te ervaren en eventuele drempels voor het geven van een buitenles verlagen. Deze succesvolle tweedaagse krijgt een vervolg!

Jury: ‘Fantastisch initiatief. Zo werk je via PABO-studenten aan de basis van structurele inbedding van aandacht voor natuur in het PO en verbind je twee of drie generaties aan wat nodig is. De jury pleit voor een meer programmatische aanpak, landelijke aanpak om deze aandacht voor natuur- en duurzaamheidseducatie op de PABO te borgen. Het kan een startmotor zijn voor de Agenda Natuurinclusief 2.0.’

NME Amstelveen: BoomBox met de boom als onderdeel van de school

De viering van de Nationale Boomfeestdag vond op 15 november plaats in Amstelveen. Dit heeft geleid tot de ontwikkeling van de BoomBox door NME Amstelveen; een fysieke kist die in de klas bij groep 6 komt en ook bij de toekomstige groep 6 blijft. Hierin zitten opdrachten en materialen om de, tijdens de Boomfeestdag geplante, eigen boom en bijbehorende onderwerpen te onderzoeken en te beleven. Gaandeweg leren de leerlingen de boom kennen als een individu, een onderdeel van het ecosysteem. Ze worden uitgedaagd na te denken over de rol die ze zelf spelen in hun eigen omgeving en het ecosysteem. Natuurinclusief en Ecocentrisme zijn de centrale thema’s in dit educatieve programma. Door elk jaar de metingen vast te leggen in het logboek kan ook de ontwikkeling van de boom door de jaren heen gevolgd worden.

Jury: ‘Hulde voor de kreet BoomBox. Een supermooie box en fantastisch initiatief in samenwerking met de Nationale Boomfeestdag. Een leskist is niet per se vernieuwend, maar wel de insteek van de boom als individu op het schoolplein en de filosofische gesprekken die leerlingen laten nadenken over hun rol in het ecosysteem. Ook te combineren met de Natuurvrijplaats voor de Rechten van de natuur.’

Park Rusthoff, Teylingen: Het belang van biologisch schooltuinieren

Schooltuin Park Rusthoff heeft al 12 jaar het Nationaal Keurmerk Natuurlijk Tuinieren. Als we in Nederland met Biologisch van 4 naar 15 procent willen zal biologisch in de schooltuin de normaal moeten worden, is het uitgangspunt van de vrijwilligers die het de schooltuin ondersteunen. ‘Tot nu toe komt het biologische aspect bij het schooltuinwerk niet ter sprake. De enige echt duurzame toekomst is biologisch. Wij weten dat het kan, dat het werkt, en willen dat graag delen.’

Jury: ‘De schooltuin in Park Rusthoff is een superinitiatief, evenals de samenwerking met de vele vrijwilligers en partners. De gemeente heeft niet voor niets de Gouden Wortel 2022 gewonnen. De aandacht die wordt gevraagd voor biologisch schooltuinieren, het keurmerk en het belang om daarover te vertellen aan de kinderen is belangrijk. Veel schooltuinen werken ook biologisch of in de geest ervan, zonder spuiten en kunstmest, maar hebben nog niet altijd een keurmerk.’