De Helderse Vallei was een van de genomineerden voor de Henk Klein Award 2018 met Los Zand. Het Helderse NME-centrum heeft in 2014 het programma Los Zand ontwikkeld, waarbij een verbinding is gemaakt tussen duurzame groepsvorming en natuureducatie. Naar aanleiding van observaties en gesprekken van de educatieve medewerkers en leerkrachten over de positieve manier van omgang van leerlingen tijdens de veldwerklessen en educatieve schoolreisjes buiten in de natuur. 

Duurzame omgang
Het programma is gericht op de vorming van een goed ‘groepsklimaat’ enom duurzame omgang met elkaar te benadrukken en leerkrachten een basis te geven die ze gedurende het schooljaar verder kunnen uitbouwen. Het programma kan aan het begin van een schooljaar worden ingezet maar ook gedurende het schooljaar wanneer de groepsvorming aandacht behoeft of er specifieke vragen zijn omtrent bijvoorbeeld aandachtsoefeningen.

Na een korte introductie in de klas door de medewerker van De Helderse Vallei komen de leerlingen naar het centrum of een groene plek in de schoolomgeving. Daar worden actieve en uitdagende werkvormen ingezet om te oefenen in positief gedrag naar elkaar. Leerkrachten krijgen een gerichte opdracht om met behulp van een observatieformulier als hulpmiddel, hun leerlingen te observeren en positief gedrag te observeren en noteren. Vaak koppelen leerkrachten terug dat ze verrast zijn en andere dingen hebben gezien.

Leerlingen voelen vaak wel aan wat er nodig is voor een goed groepsklimaat. Tijdens Los Zand leren zij wat zij daarvoor actief kunnen bijdragen door hun aandacht te richten op samenwerken en positief communiceren met elkaar. Aan het einde van het programma geven de leerlingen elkaar complimenten over wat ze gedaan hebben. Ook wordt dan de sfeer gemeten door een ‘Sfeerbarometer’. De leerlingen zijn vrijwel altijd heel positief. 

Verbinding
Katelijne van Spronsen: ”Los Zand is een uniek programma waarbij een verbinding is gemaakt tussen duurzame groepsvorming en natuureducatie. Dit vanuit de gedachte dat zorg voor de wereld om ons heen vanzelf is in een omgeving waarin mensen geleerd hebben goed voor zichzelf en elkaar te zijn. Zoals omschreven in de ‘economie van het gemene goed’ (Ware Winst, Christian Felber) hebben we een humane, duurzame samenleving nodig met een economie die waarden en gedragingen stimuleert en beloont die onze menselijke relaties doen slagen: vertrouwen, appreciatie, samenwerking, verbondenheid met de natuur, solidariteit en delen. Dit programma geeft kinderen en jongeren richting daarvoor.”

Ook met ROC en schakelklas
“Het programma biedt veel mogelijkheden voor uitbreiding en aanvulling. Zo werkten we begin schooljaar 2018-19 ook met groepen van het ROC maar ook met leerlingen van de Internationale Schakelklas (eerste opvang anderstaligen). Groepsvorming werkt vanuit een gezamenlijke consensus over de normen en waarden die in de groep gelden. Maar wat nu wanneer er ook culturele verschillen bestaan tussen deze normen en waarden? Hoe kom je dan samen tot overeenstemming, zonder een ander tekort te doen of zelfs te kwetsen?”

Waardenvrij gesprek
De werkvormen van Los Zand bieden een praktische aanleiding tot een waardenvrij gesprek over wat wel en wat niet werkt in de groep. “Een goede en duidelijke communicatie is de verbindende factor en voor deze leerlingen een extra uitdaging. De Nederlandse taal is niet hun eerste taal, waardoor het nog meer concentratie vergt je goed uit te drukken. Het programma Los Zand laat deze leerlingen zien dat zij in hun persoonlijke uitdagingen niet alleen staan en maakt ze metaforisch duidelijk hoe sterk zij gezamenlijk kunnen zijn als groep en hoe fijn het is om op anderen te kunnen vertrouwen.”

Wat is de rol van De Helderse Vallei?
De educatieve medewerkers van De Helderse Vallei onderhouden nauwe contacten met leerkrachten uit basis- voortgezet- en beroepsonderwijs en begeleiden altijd zelf het gehele programma. Het programma wordt door hen afgestemd op de specifieke situatie van een klas. De rol van De Helderse Vallei is daarnaast ook het stimuleren van het gebruiken van de groene omgeving: het strand, bos, park of andere groene buitenruimte in de wijk van de school bijvoorbeeld.

Hoe wordt Los Zand ervaren?
“Het is een fantastisch programma om in het begin van het schooljaar in te zetten. Leerlingen leren vertrouwen te hebben in elkaar en de groepsband wordt versterkt. Als leerkracht zie je hoe leerlingen op elkaar reageren, hoe ze elkaar helpen en aanmoedigen om iets te bereiken. Zelf volg ik het programma ‘Los Zand’ al 3 jaar. Ieder schooljaar ervaar ik het weer als iets moois voor mijn groep, waar ik de rest van het schooljaar mee verder kan gaan. Een aanrader voor iedere leerkracht om te volgen met zijn groep.” 
– Melissa D. T. Beneker, Leerkracht groep 7/8, basisschool De Vloedlijn, Julianadorp.

Leerlingen nav de oefening ‘ik zie ik zie’ waarbij een van de leerlingen geblinddoekt een parcours aflegt onder begeleiding van een andere leerling:
“Ik vond de veiligheid heel veilig en de samenwerking ging heel erg goed.”
“Het communiceren ging goed met elkaar. ‘x’ heeft ook goed geluisterd naar de aanwijzingen.””
“Ik vond het spannend maar voelde met toch wel veilig. ‘x’ heeft me goed begeleid.