Onze vereniging GDO is een van de ruim 375 organisaties die via SDG Nederland het kabinet oproept tot een duurzaam regeerakkoord, gericht op brede welvaart en welzijn. Voor een duurzame wereld in 2030, waar economische, ecologische en sociale waarden in balans zijn. Een wereld die weerbaar is tegen schokken (zoals een pandemie) en waar niemand wordt achtergelaten. De SDG’s zijn hiervoor een concreet kompas. Je kunt zelf of met jouw organisatie ook het manifest tekenen voor een duurzaam regeerakkoord.

25 Centra voor natuur- en duurzaamheidseducatie ondersteunden de campagne Meer Bomen Nu van MEERGroen, Boomfeestdag, Urgenda en Caring Faermers bij het gratis weggeven van 1 miljoen bomen. Op hun terreinen zijn bomen tijdelijk ingekuild en begin maart uitgedeeld aan bewoners.

Run op perenbomen bij Wolfslaar
Een succes! Alleen al bij Natuur- en Duurzaamheidscentrum boerderij Wolfslaar in Breda reserveerden bewoners in ruim een uur maar liefst 800 opgekuilde perenbomen. In Breda paste de actie in de gemeentelijke vergroeningscampagne. Samen werken zij aan de ambitie stad in een park te worden.

Laagdrempelige locatie
,,Wij hebben op twee zaterdagen met collega’s uit de hele gemeentelijke organisatie de perenboompjes coronaproof rondgebracht bij de aanvragers. De aftrap vond plaats op boerderij Wolfslaar. Dit is een laagdrempelige locatie in de stad waar bewoners ook ideeën kunnen opdoen voor het vergroenen en klimaatbewuste aankleding van hun tuinen en de opvang van regenwater”, vertelt beleidsadviseur Harmtine de Lange.
Lees hier een artikel over de actie.

Boomfeestpakket
Ook scholen hadden perenboompjes aangevraagd om te planten op hun schoolplein. In de Boomfeestweek kregen bovendien 1400 leerlingen van groep 7 op de Bredase scholen een coronaproof boomfeestpakket met een boompje voor thuis en zoekkaarten om tuinvogels te spotten, diersporen te zoeken en met het ‘50 Dingen Boekje’ van boerderij Wolfslaar.

Het ministerie van I&W, Ons Water en Samen Klimaatbestendig dagen alle gemeenten uit om met hun inwoners zo veel mogelijk tuinen klimaatbestendig in te richten met ruimte voor biodiversiteit. Het is een van de acties van hun Missie Groene tuinen, waarbij vereniging GDO is aangesloten. Veel van de NDE-centra in ons netwerk activeren bewoners al om tegels te verruilen voor groen. Nu valt daarmee een Gouden Tegel te winnen! Het NK duurt tot 30 september. Inschrijven kan nog. Doe ook mee.

Een groener Nederland begint in je eigen tuin!
Onder de slogan ‘Een groener Nederland begint in je eigen tuin!’ organiseren het ministerie van I&W, Ons Water en Samen Klimaatbestendig met onder meer GDO, Stichting Steenbreek, Tuinbranche Nederland, IVN, Vereniging van Hoveniers en Groenvoorzieners de komende twee jaar diverse activiteiten. Het NK Tegelwippen is een van die activiteiten.

Hoe betrek je bewoners?
De betrokken organisaties bieden een schat aan informatie en expertise om de lokale overheid op weg te helpen om samen met inwoners de gemeente te vergroenen en het NK Tegelwippen tot een succes te maken.

Zo weten de centra voor natuur- en duurzaamheidseducatie hoe je mensen activeert, wat je moet doen om wateroverlast, droogte en hittestress te verminderen en welke planten bijdragen aan meer biodiversiteit. Zij wisselen onderling ideeën en acties uit om het kampioenschap zo goed mogelijk te benutten. Meer weten? Neem contact op.

Waarom NK Tegelwippen?
Om het NK Tegelwippen een vliegende start te geven, brengen ze al deze kennis overzichtelijk voor je bijeen. Het NK Tegelwippen is een competitie die bewoners van gemeenten aanzet hun (gevel)tuin te vergroenen. Dit maakt je gemeente mooier, biodiverser en klimaatadaptiever (hitte- en waterbestendig). Tuinen maken immers 40 procent van het stedelijk oppervlak uit en kunnen daarom een grote rol spelen in het opvangen van weersextremen. Het NK Tegelwippen werkt als accelerator voor andere programma’s en initiatieven voor vergroening in de gemeente.

In 2020 streden Rotterdam en Amsterdam tegen elkaar en daagden wethouders Ivens (A’dam) en Wijbenga (R’dam) elkaar (en hun stadgenoten) uit zoveel mogelijk tegels te wippen. Dit resulteerde in één hectare gewipte tegels! Bekijk hier de filmpjes van het NK Tegelwippen 2020.

Inschrijven
Inschrijven doe je samen met een andere gemeente. Wie daag jij uit? Weet je het niet? Dan kan de organisatie je helpen met een match. Het is ook mogelijk om zonder match deel te nemen.

Alle gemeenten van Nederland worden opgeroepen zich in te schrijven voor het NK Tegelwippen 2021. Inschrijven is makkelijk en gratis, het enige wat wordt gevraagd is enthousiasme om samen met inwoners zoveel mogelijk tegels te verruilen voor groen! Op de website staat alle verdere informatie. 

De natuur- en duurzaamheidscentra van GDO werken samen met Stichting Nationale Boomfeestdag aan het vergroenen van de schoolomgeving. De stichting heeft met Cobra groeninzicht voor elke basisschool een infographic gemaakt waarop te zien is hoe zij scoren t.a.v. het groen in hun omgeving in een straal van 100 meter. Is er een postzegelbosje (>500m2) en/ of groene speeltuin in de buurt van de school? En heeft de omringende openbare ruimte procentueel veel of weinig groen?

Aan de hand van deze variabelen komt er per basisschool een groenscore uit. Hoe lager de score, hoe groter de behoefte aan meer groen. Meer groen betekent gezondere kinderen.

Unieke kans voor vergroenen
Deze schoolkaarten bieden de centra een unieke kans om met de scholen en de gemeente om de tafel te gaan zitten en acties te bedenken voor het verder vergroenen van de schoolomgeving, bijvoorbeeld tijdens de Nationale Boomfeestdag op 10 november.
De stichting heeft burgemeester en wethouders van alle gemeenten en alle schooldirecties per brief opgeroepen om samen met de basisscholen te kijken naar de schoolomgeving en deze groen(er) te maken. 
Via een interactieve kaart kan per school de Groene Schoolkaart worden gedownload. Of klik op een gemeente en zie direct een overzicht van de groenscores van alle basisscholen in die gemeente.

Bossenstrategie LNV: alle kinderen moeten een boom planten!
Recent is de beleidsagenda Bossenstrategie 2030 door het ministerie van LNV uitgebracht. Daarin staat expliciet: We willen dat geen kind de basisschool verlaat zonder een boom te hebben geplant. Een mooi aanknopingspunt voor actie!

Zelf groenten telen en oogsten en direct opknabbelen of er een gezonde maaltijd van maken. Daarmee gaan kinderen op 3000 basisscholen en bso’s komende maanden aan de slag. Zaadverdelingsbedrijf Rijk Zwaan stelde opnieuw evenzoveel pakketten beschikbaar met zaden van snijbiet, bindsla, radijs, kropsla, tomaat, broccoli, rode biet, prei, spinazie en peentjes. Voor het vierde jaar alweer. En het enthousiasme bij de aanvragers is groot om de leerlingen te laten ervaren hoe groente groeit en hoe lekker en gezond het is.

De scholen en bso’s vragen de zaden aan via NME-organisaties en makelaars Jong Leren Eten (RVO). Zij zorgen dat de pakketten in de klas en op de opvang belanden, soms met extra lespakketten of ondersteuning bij het opzetten en onderhouden van de schoolmoestuin of bakken in de klas. Rijk Zwaan biedt bij het pakket ook informatie en een instructieboekje.

Rijk Zwaan wil actief bijdragen aan de wereldvoedselvoorziening
en verhoging van groenteconsumptie door de basis te leggen voor gezonde en aantrekkelijke groenten. Jolanda van Kralingen van het bedrijf in De Lier legt uit waarom ze de zaadpakketten voor leerlingen beschikbaar stellen. Lees haar verhaal.

We kijken uit naar een grote oogst en de voortzetting van de samenwerking met Rijk Zwaan in 2021. Bedankt namens alle schoolkinderen.

Bijna 650 basisscholen in het land werken inmiddels aan restafvalvrij! Maar bij degenen die ermee aan de slag willen keert telkens de vraag rond wet- en regelgeving terug. Tijdens onze CoP presenteerde de NVRD de leidraad: Afvalscheiding op scholen: hoe regel ik dat als gemeente? Rijkswaterstaat blikte vooruit op ontwikkelingen, zoals het statiegeld op plasticflesjes. Scholen kunnen zich opgeven als vrijwillig innamepunt en daar ook wat aan verdienen.

Inspiratiedocument en handige tools
Projectleider Sjoerd Kaarsemaker lichtte tijdens de CoP toe dat Rijkswaterstaat, de vereniging GDO en Adviesbureau SME de afgelopen vier jaar gemeenten afvalinzamelaars en schoolbesturen hebben ondersteund in het nemen van stappen en houden van pilots bij het scheiden van afval op basisscholen. Dit heeft geleid tot onder meer een inspiratiedocument vol praktijkvoorbeelden en een overzicht van hulpmiddelen (goede inzamelbakken, communicatiemiddelen, factsheets, FAQ). Al deze informatie is te vinden op VANG Buitenshuis.

Volgorde
Wil je beginnen met afval scheiden op basisscholen, dan is deze volgorde van aanpak belangrijk:
1) Afvalinzameling regelen met de betrokken partijen
2) Hulpmiddelen op orde
3) Ondersteuning bij de invoering
4) Educatie
Voor natuur- en duurzaamheidscentra die een vraag krijgen vanuit scholen of gemeenten of het zelf willen aanjagen: jouw rol begint bij het informeren en bijeenbrengen van partijen. Benut de voorbeelden.
In 2020 zijn samen met natuur- en duurzaamheidscentra de hulpmiddelen doorontwikkeld en aangevuld, afgestemd op de behoefte uit de praktijk. Ook is een aanzet gegeven tot een gezamenlijke aanpak in zes regio’s. Door corona heeft dit laatste vertraging opgelopen.

Leidraad NVRD
NVRD De Nederlandse Vereniging van Reinigingsdiensten Nederland (NVRD) heeft in april 2020 het manifest ‘Meer afvalscheiding bij scholen’ opgesteld. Een van de barrières waarmee gemeenten te maken krijgen als ze – in combinatie met de inzamelroute voor huishoudelijk afval – aan de slag willen met gescheiden afvalinzameling op scholen zijn de verschillende rechtsgebieden (Wet Markt en Overheid, Wet milieubeheer, Mededingingswet en Wet op de vennootschapsbelasting). Dit vergt een zorgvuldige besluitvorming van gemeenten. Om haar leden te ondersteunen is nu ook een leidraad beschikbaar: Afvalscheiding op scholen: hoe regel ik dat als gemeente?
Evelien Mertens van de NVRD lichtte tijdens de CoP diverse stappen toe, afhankelijk of de gemeente inzamelt met een eigen reinigingsdienst, of een overheidsbedrijf of een gemeenschappelijke regeling inzamelt. En wat daarbij de juridische en belastingtechnische gevolgen en risico’s zijn.
Een van de risico’s ligt in het winststreven in het kader van de Wet op de vennootschapsbelasting. De NVRD probeert te onderbouwen bij belastingdienst en ministerie van I&W dat er geen sprake is van winststreven voor gemeenten bij het ophalen van afval op school. Een uitspraak hierover wordt verwacht in 2021.

Rijkswaterstaat
Henk Dillingh van Rijkswaterstaat gaf een overzicht van de ontwikkelingen in eigen land en in Europa:
• 1 januari 2021: nieuwe regels voor afvalscheiding.
• 1 juli: statiegeld op plasticflesjes. Tip: scholen kunnen zich opgeven als vrijwillig innamepunt en daar ook wat aan verdienen. Meer informatie vind je op www.statiegeldnederland.nl.
• 3 juli: verbod op de handel in (plastic) kunststof borden, bestek, roerstaafjes, wattenstaafjes e.d.
• Uiterlijk 31 december 2024: Producenten (van verpakkingen) moeten kosten dragen van een landelijk dekkend en passend innamesysteem. Daarmee komt het onderscheid tussen bedrijfsafval en huishoudelijk afval deels te vervallen.

In de ons omringende landen geldt een minder sterke scheiding tussen huishoudelijk- en bedrijfsafval. De Nederlandse regelgeving schuift steeds meer op naar die van de Europese regelgeving, wat perspectief biedt voor gescheiden afvalinzameling bij scholen.
Gemeenten kunnen ook nu al afval inzamelen bij meer locaties dan alleen bij huishoudens, stelt Henk Dillingh. Ze moeten vooral beslissen: wat willen wij?

Overheden zijn op zoek naar bestuurlijke vernieuwing en hun nieuwe rol, als netwerkende of responsieve overheid. Ze zitten met de vraag: hoe gaan we dat doen? Kennis- en leerprogramma DuurzaamDoor geeft daar invulling aan door de “buitenwereld” naar binnen te halen. Centraal in de aanpak van DuurzaamDoor: openheid, onafhankelijkheid en ruimte. En durven experimenteren.

In een speciale uitgave van Publiek Denken over DuurzaamDoor lees je onder meer hoe je de balans bewaakt tussen leren en organiseren, hoe je kleine stappen zet richting een duurzame wereld en hoe DuurzaamDoor de handen ineen slaat met burgers om de economie te vergroenen.

Benieuwd geworden? Lees hier de special DuurzaamDoor: van kiem naar bloemenveld. En het artikel over de coöperatie Leren voor Morgen, waarvan GDO lid is, en over watereducatie.
Kennis- en leerprogramma DuurzaamDoor ondersteunt onze vereniging GDO al vele jaren.

Kinderen via beeldende kunst bekend en betrokken maken met de 17 Sustainable Development Goals (SDGs) voor 2030. Met dit project heeft CNME een verbinding weten te maken tussen de leerlingen van tien basisscholen, cultuur en een verre van gemakkelijk onderwerp: de werelddoelen, aldus de jury. ,,Nadenken over hoe in beelden je verhaal te vertellen, met een beeld vertalen wat volgens jou (met een groep) het werelddoel inhoudt. Een eyeopener voor menig volwassene op deze wijze, chapeau!”

De 250 leerlingen van groep 8 die vorig jaar (in groep 7) de les ’17 doelen’ (over de SDG’s) volgden, kregen dit jaar een vervolgles. Dit keer ging het over het in beeld brengen van eigen handelen in relatie tot de SDGs en werkte CNME hierbij samen met organisatoren en fotografen van het Maastricht Foto Festival.

Expositie voor bewoners
De door de leerlingen gemaakte foto’s werden coronaproof tentoongesteld op het Tapijnterrein van de Universiteit in Maastricht. Zo kregen de SDG’s ook een grotere bekendheid bij de inwoners van Maastricht. De banners met de foto’s zullen worden gebruikt bij diverse gelegenheden en bijeenkomsten rondom verduurzaming van het onderwijs in Maastricht en regio.

Blijvende impact
,,De innovatie en inspiratie zit in de samenwerking met nieuwe partijen”, aldus CNME-directeur Anouk Viegen, die de prijs vol blijdschap in ontvangst nam namens projectleider John Steijns. Ook Nathalie Ummels van Mondiaal Maastricht was blij met de prijs en het project. ,,De foto’s en reacties waren ontroerend. Deze ervaring heeft een blijvende impact op de kinderen.” Bekijk het filmpje hieronder.

Op een gedeelde tweede plaatst eindigden:

• De Groene Belevenis en bouwonderneming Heijmans werken samen aan een groene nieuwbouwwijk in Leusden.
  Bekijk het filmpje over deze bijzondere aanpak.
• NME Den Haag ontwikkelde de serious game de BoodschApp, waarin leerlingen virtueel een supermarkt bezoeken en missies uitvoeren rond duurzame aspecten van voedsel.

Jury
De drie genomineerden ontvingen van de jury een pluim voor het aansluiten bij de actualiteit en maatschappelijke en beleidsmatige ontwikkeling. De jury werd gevormd door GDO-voorzitter Jacqueline van Dongen, wethouder van Zwijndrecht, door Roel van Raaij, secretaris programma DuurzaamDoor/ min LNV, en Katelijne van Spronsen, directeur van De Helderse Vallei en winnaar van de GDO Innovatieprijs 2019.
De Innovatieprijs 2020 werd uitgereikt tijdens onze online ALV op 5 november.

Meer weten?
De natuur- en duurzaamheidscentra (NME) blijven zich vernieuwen. En spelen een steeds grotere rol in het bereiken van jonge en volwassen inwoners, organisaties en bedrijven rond de belangrijke klimaatthema’s. Dat doen de lokale NME-organisaties veelal samen met het onderwijs en andere partners.
Wil je meer informatie over de winnende innovatieprojecten? Of heb je als NME-organisatie zelf een innovatief project om te delen? Stuur dan een mail naar info@vereniginggdo.nl

GDO is betrokken bij een onderzoek binnen de VU naar een goede inrichting van groene schoolpleinen voor de gezonde ontwikkeling van kinderen, biodiversiteit en klimaatbestendigheid. Steeds meer scholen in Nederland kiezen voor een groen schoolplein. Het groen wordt echter nog niet altijd optimaal ingezet op het schoolplein, wat mogelijk ten koste kan gaan van de positieve effecten. Zo heeft het groen op het schoolplein vaak vooral een esthetische waarde maar kunnen kinderen niet met het groen spelen. Ook wordt soms gekozen voor kunstgras, wat niet bijdraagt aan de biodiversiteit of klimaatbestendigheid. Of er wordt gekozen voor speeltoestellen met een natuurlijk uiterlijk wat in essentie geen betere speelwaarde heeft dan de speeltoestellen van metaal.

Kwaliteitstool
Om scholen, leerkrachten, hoveniers en ontwerpers te ondersteunen bij het optimaal ontwerpen van groene schoolpleinen zijn VU-onderzoekers Jolanda Maas en Nicole van den Bogerd afgelopen juni gestart met een driejarig onderzoeksproject. Binnen het project wordt een kwaliteitstool ontwikkeld die beschrijft aan welke aspecten een groen schoolplein moet voldoen om de ontwikkeling van kinderen, biodiversiteit en klimaatbestendigheid optimaal te stimuleren. Na de ontwikkeling van de kwaliteitstool, wordt de inzet van groen op groene schoolpleinen in Nederland getoetst aan deze tool en wordt scholing ontwikkeld om te leren hoe een groen schoolplein optimaal ingericht kan worden.

Partners met praktijkervaring en kennis
Wetenschappers van de Vrije Universiteit, Hogeschool Leiden, Wageningen Universiteit en Research en InHolland Rotterdam werken hierbij samen met partners met ontzettend veel praktijkervaring en kennis. Betrokken bij dit project zijn Stichting de Groene Stad, Snoek hoveniers, IVN, Stichting Springzaad, Groen onderwijs centrum, Greenport Aalsmeer, Greenport Nederland, Vereniging Gemeenten voor Duurzame Ontwikkeling (GDO), Provincie Overijssel, Provincie Noord-Brabant, Provincie Noord-Holland, Provincie Friesland en de gemeente Almere. Het project is onderdeel van het programma De Groene Agenda 2020 – 2023 en wordt gefinancierd door de Topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen. 

Wil je nu al aan de slag op school?
GDO brengt je graag in contact met een natuur- en duurzaamheidscentrum in ons netwerk dat ervaring heeft met het traject rond ontwerp en aanleg van een groen speelplein. Meer weten over het project? Neem contact op met Jolanda maas (jolanda.maas@vu.nl) of Nicole van den Bogerd (n.vanden.bogerd@vu.nl) van de Vrije Universiteit Amsterdam.

Om niet steeds opnieuw het wiel uit te vinden, elkaars expertise te gebruiken, nog betere NME-lesmaterialen te ontwikkelen en samenwerking te bevorderen, hebben we een OntwikkelFonds geopend.

Lesmateriaal Watertafel
Tijdens de leerkring Water is de behoefte aan lesmateriaal rondom de Watertafel geformuleerd. Een paar centra hebben inmiddels samen de wensen nader geformuleerd en uitgewerkt in een projectplan. Nu willen we beginnen met het ontwikkelen van lesmateriaal bij de Watertafel, een duidelijk object om te tonen wat klimaatverandering teweeg brengt en hoe je daar adequaat mee kunt omgaan door klimaatadaptatie.

De Watertafel is geschikt voor een brede doelgroep (groep 6,7 en 8) en is ook in het VMBO prima toepasbaar. De tafel is echter niet geschikt om met een hele klas te gebruiken; er kunnen zo’n zestien kinderen tegelijk rondom staan. Deze les wordt uitgewerkt op vier manieren, op verschillende locaties en door zowel professionals als vrijwilligers.

Ontwikkelaars en begeleiders
BuitenWijs en De Groene Belevenis, respectievelijk Kees van Wegen en Jolanda Zeilmaker zijn gevraagd om de les te ontwikkelen, gebruikmakend van al bestaand materiaal. In de begeleidingsgroep zitten voor dit thema NME Haarlem (Tim van der Steen), Duurzaamheidscentrum Weizigt (Suzanne Stolk), De Bastei (Robin Kop) en Waterschap Vallei en Veluwe (Peter Kaim).

Eerder is al gezamenlijk lesmateriaal ontwikkeld voor de Week Zonder Vlees. Ook interesse in een kwalitatief goed lesproduct op een thema? Neem voor meer informatie contact op met René Munsters: Rmunsters@vereniginggdo.nl.