Voor docenten kan het een opgave zijn om goed, duurzaam lesmateriaal te vinden. Vanuit ons GDO-netwerk ondersteunen we de scholen hierbij. Een manier is de themapagina Leren voor Duurzame Ontwikkeling op Wikiwijs. Deze website, onderdeel van Kennisnet, laat een verzameling aan kwalitatief (gratis) lesmateriaal zien.

Docenten kunnen zoeken op thema’s, leerjaren of leerdoelen en zo hun lessen verrijken met lesmateriaal dat over één of meerdere SDG’s gaat. Vereniging GDO werkt samen met Leren voor Morgen en met de leermiddelenexperts die het lesmateriaal beoordelen, aan de uitbreiding en het bereik van deze themapagina.

Leermiddelenexpert John Steijns aan het woord

Vanuit ons netwerk is onder andere John Steijns betrokken bij de pagina als leermiddelenexpert. ,,Als één van de leermiddelspecialisten voor de LvDO-themapagina kreeg ik inzicht in interessante en vaak ook nieuwe leermiddelen, projecten en ander lesmateriaal. Bovendien worden alle voor het onderwijs relevante onderwijsvernieuwingen van de laatste jaren meegenomen in de criteria die leiden tot het keurmerk ‘Leren voor Duurzame Ontwikkeling’, zoals de SDG’s en 21-eeuwse vaardigheden.”

Het werkt als volgt: ieder kan een leermiddel aanmelden en op Wikiwijs plaatsen. ,,Als dit leermiddel dan vervolgens bij ons wordt aangemeld, kijken wij, aan de hand van de criteria, of dit leermiddel het Leren voor Duurzame Ontwikkeling keurmerk verdiend. Ik communiceer dit ook altijd met de mensen die het leermiddel aanmelden, ook als een leermiddel niet voldoet aan de criteria. Als leermiddelspecialisten hebben wij ongeveer een keer per maand online contact met elkaar en bespreken dan de voortgang.”

Voorbeelden en criteria

Voorbeelden van lesmateriaal met ons keurmerk vind je hier. Op deze pagina zijn ook de criteria die we gebruiken terug te vinden. Wanneer je nieuwe materialen hebt voor de themapagina, mail dan naar Leren voor Morgen. 

Leden van het GDO-netwerk, die beschikbaar zijn als leermiddelenexpert, kunnen bijdragen aan de uitbreiding en het bereik van deze pagina. Meer informatie is verkrijgbaar bij Arjan Klopstra, programmamanager Duurzaam Onderwijs.

Samen zaaien, samen groeien is het sprekende motto van de Week van de Schooltuin van 22 tot en met 26 mei. Dan zetten de Alliantie Schooltuinen en Jong Leren Eten samen met natuur- en duurzaamheidscentra uit ons netwerk, moestuincoaches en scholen in het hele land weer de schijnwerpers op de schooltuin. In die week gaan we namelijk samen met zoveel mogelijk scholen een record aantal zaadjes zaaien en gezaaide zaadjes uitplanten! En zijn er tal van andere activiteiten op en rond de schooltuin.

De Week is een initiatief van de Alliantie Schooltuinen, waarvan GDO mede-initiatiefnemer is, en rijksprogramma Jong Leren Eten. Zij zetten zich in om scholen, schoolbesturen en gemeenten te laten zien en ervaren hoe schooltuinieren bijdraagt aan de ontwikkeling van het kind, het leren, en gezond leren eten. De ervaring, kennis en hulp van lokale NDE-centra en moestuincoaches kunnen scholen daarvoor benutten.

Aanbod aan scholen

Scholen en ondersteuners ontvangen na aanmelding een eenvoudige lesbrief over zaaien, materiaal om te laten zien dat ze meedoen aan de Week. En zij kunnen de prachtige film: De schooltuin, een jaar rond met je handen in de grond gratis vertonen aan leerlingen, maar ook aan ouders, raadsleden, gemeente- en schoolbestuurders en ambtenaren.

Want uiteindelijk is de inzet van de Alliantie Schooltuinen en de gezamenlijke campagne dat elk kind in de basisschooltijd toegang krijgt tot een schooltuin. Zelf zaaien, verzorgen en oogsten van groente en fruit draagt bij aan meer kennis over en betrokkenheid bij voeding en natuur. Een schooltuin is een plek waar alle kinderen tot bloei kunnen komen!

Scholen en ondersteuners kunnen zich vanaf nu aanmelden.

Gouden Wortel: maak een inspirerende vlog

Net als vorig jaar reiken we een Gouden Wortel uit voor een gemeente die het schooltuinieren al goed ondersteunt en daarmee een inspirerend voorbeeld is voor andere gemeenten. Werk jij in zo’n gemeente? Stuur dan voor 9 mei een enthousiaste vlog in van max. 3 minuten. Lees hoe je kunt meedoen.

Vorig jaar wonnen de gemeenten Teylingen en Arnhem de Gouden Wortel voor hun ondersteuning van het schooltuinieren. De gemeenteraad van Arnhem heeft in november 2022 het amendement ‘Elk Arnhems kind een schoolmoestuin’ met een ruime meerderheid aangenomen. Arnhem start in 2023 met een programma gericht op schoolmoestuinieren. De raad heeft voor drie jaar geld beschikbaar gesteld. Samen met de scholen, schoolbesturen en partners op het gebied van natuur- en milieueducatie wordt dit vormgegeven.

Met Maatschappelijke Diensttijd (MDT) zetten jongeren zich in voor de samenleving, waarbij specifiek aandacht is voor hun talentontwikkeling en ontmoeting met andere leefwerelden. Bij onder meer CNME Maastricht en Natuurcentrum Arnhem is hiermee ervaring opgedaan. Ook bij andere natuur- en duurzaamheidscentra kunnen jongeren aan de slag.

Mees (vmbo 4) deed zijn MDT bij Stadsboerderij Presikhaaf in Arnhem. In het filmpje hieronder vertelt hij daarover: ‘Door MDT ben ik echt wel bewuster geworden over wat ik later echt wil gaan doen..’ en ’toen ik hier voor het eerst kwam was ik nog een beetje schuw, een beetje zenuwachtig. Dat is steeds meer open geworden.’ Dit is een voorbeeld van de waardevolle inzet van MDT binnen NDE. Jongeren worden in de gelegenheid gesteld bij te dragen aan natuur en duurzaamheid in hun eigen regio.

MDT-kort is een kennismaking met MDT en duurt 30 tot 50 uur, over een periode van maximaal 12 weken. Er is een regeling gericht op het onderwijs/maatschappelijke organisaties en op gemeenten. Aanvragen kan doorlopend tot 20 april 2023, 14.00 uur. Er is maximaal 50.000 euro per aanvraag beschikbaar.

Er is veel ambitie, maar er mist verbinding en kennis bij gemeenten op het gebied van biodiversiteit. Dat is de conclusie van een onderzoek naar de stand van zaken en knelpunten rondom biodiversiteit bij gemeenten. ‘Schakel lokale NDE-centra in’, tipte René Munsters, GDO-programmamanager Duurzame Samenleving tijdens een congres van de Stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel.

De stichting hield het congres ‘Biodiversiteit en Gemeenten’ op 16 februari met 200 gemeenten, organisaties en provincies die spraken over biodiversiteitsherstel in de openbare ruimte. Floor Edixhoven presenteerde haar onderzoek over de stand van zaken en knelpunten rondom biodiversiteit bij gemeenten. Conclusie: Er is veel ambitie, maar er mist verbinding en kennis bij gemeenten op het gebied van biodiversiteit. Zoals ook wethouder Marcel Belt van Leidschendam-Voorburg en René Munsters van Vereniging GDO beaamden: aan de slag dus!

Handelingsverlegenheid

René Munsters gaf tijdens het congres een korte reactie op de enquête. De uitkomsten zijn interessant. ,,Natuur in de stad is een belangrijk beleidsthema geworden, ingestoken vanuit de leefbare en gezonde stad. Daar zijn we blij mee. Belangrijke instrumenten die ingezet worden zijn bewustwording en participatie. Maar de enquête geeft tegelijkertijd aan dat er bij de ambtenaren de nodige handelingsverlegenheid is: het ontbreekt ze aan kennis en middelen en weten vaak niet hoe te handelen.” Zijn advies aan de zaal was om daarom vooral ook de achterban van GDO, de 140 centra voor natuur en duurzaamheid (NME-centra) in te schakelen. Zij werken al voor 200 gemeenten.

Handelingsperspectief

De NME-centra kunnen de grote beleidsopgaven van gemeenten vertalen naar kleine concrete acties (handelingsperspectief) voor inwoners, jong en oud. Daarbij worden scholen, lokale organisaties, inwonerinitiatieven en bedrijven betrokken. En ook duizenden vrijwilligers werken mee. Zij hebben een relatie met de inwoners, zijn laagdrempelig en zijn een betrouwbare afzender. ,,Daardoor realiseren we tastbare veranderingen.”

Overigens blijkt uit de enquête ook dat de gemeentelijke inzet vooral gericht is op ecologisch bermbeheer, maar er is nog veel meer te doen. Van natuurinclusief bouwen en renoveren tot de aanleg van groene schoolpleinen. René Munsters: ,,Hoe mooi zou het zijn als kinderen via een groenstructuur naar school kunnen lopen.”

Iedereen kan meedoen, ook huurders

Natuur in de stad en biodiversiteit is zo’n onderwerp waar iedereen een steentje aan kan bijdragen. ,,Schakel daarom vooral ook de inwoners zelf in, zij hebben 60 procent van het gebouwde gebied in handen.”

Uit de enquête blijkt dat gemeenten moeite hebben om ‘niet groene’ inwoners te bereiken en dat er te weinig draagvlak is. Met de Groene Huisvesters en Woonbond samen organiseert GDO voor gemeenten en woningcorporaties ondersteuning bij het vergroenen van tuinen van huurders. ,,Wij hopen het komende jaar het project Huurders op Groen te kunnen starten.” Neem contact op met René Munsters.

Lees het verslag van het congres met de presentaties en de uitkomsten en tips van de workshops. En een filmpje van Stadsbosbeheer: Wat bepaalt de relatie tussen mens en natuur? Je basisschooltijd. Op jonge leeftijd in aanraking komen met flora en fauna. Daarom willen wij een groenere wereld en een groenere stad. Hier heeft ieder kind zijn leven lang baat bij. Een gezonder verband tussen mens en natuur is niet ingewikkeld; het is slechts een kwestie van willen.

Anna Vanderveen gaat vanuit onze vereniging GDO aan de slag met de landelijke Agenda Natuurinclusief als domeintrekker Onderwijs.

Anna is bij de Agenda Natuurinclusief een van de dertien domeintrekkers die samen met negen domeinleiders de natuurinclusieve samenleving gaan versnellen. Hoe verzilveren we de kansen die de natuur biedt voor een fijne, gezonde samenleving? En hoe zorgen we dat natuur onderdeel wordt van alles wat we maken en doen? Inzet is om dit als overheden, bedrijven, instellingen en burgers samen te doen.

De domeintrekkers en -leiders zijn koplopers in natuurinclusief denken en werken in hun eigen werkveld: bouw, energie, financiële sector, gezondheid, infrastructuur, landbouw, vrijetijdseconomie en water, en onderwijs en bewustwording. Lees meer over de Agenda Natuurinclusief.

‘Innerlijk kompas ontwikkelen’

Anna werkt bij SME en we komen haar al vele jaren tegen, bijvoorbeeld als lid van de jury van de GDO Innovatieprijs en rond Eco-Schools. Over natuurinclusief zegt ze: ,,De natuur vormt de basis van ons bestaan. Natuurinclusiviteit moeten we volgens mij daarom in de eerste plaats niet behandelen als thema, maar als principe. Persoonsvorming begint bij het besef dat we als mensen onderdeel zijn van een groter geheel: de natuurlijke wereld. In het onderwijs gaat het erom een innerlijk kompas te ontwikkelen dat ieder helpt om richting te geven aan je eigen leven in relatie tot je sociale en natuurlijke omgeving. Natuurinclusief onderwijs beschouw ik dan ook als onderwijs dat bijdraagt aan de kunst om vrij, verbonden en verantwoordelijk te leven.’’ Lees meer over Anna, haar ervaring, inspiratie en kansen die zij op dit thema ziet binnen het onderwijs.

Rol Vereniging GDO

Het Programmabureau Natuurinclusief (PBN) regisseert en faciliteert de uitvoering van Agenda Natuurinclusief, in opdracht van Minister voor Natuur en Stikstof. Het Interprovinciaal Regieteam Natuurinclusief (IRN) van het IPO faciliteert de uitvoering van de Agenda Natuurinclusief voor de 12 provincies. Verenigingen Stadswerk en Gemeenten voor Duurzame Ontwikkeling (GDO) doen dit voor alle gemeenten. Unie van Waterschappen (UvW) doet dit voor de waterschappen.

Contact

Wanneer je vragen of suggesties hebt over de Agenda Natuurinclusief en het domein Onderwijs kun je mailen naar Anna Vanderveen of naar Arjan Klopstra, programma-manager Duurzaam Onderwijs.

Onze voorzitter Jacqueline van Dongen zet in een DuurzaamDoor-special van Publiek Denken (een netwerkplatform voor professionals in de publieke sector) de schijnwerpers op ons werk: ‘Als wethouder met onder andere de energietransitie, klimaatopgave en de vergroening van de gemeente in mijn portefeuille en als voorzitter van Gemeenten voor Duurzame Ontwikkeling (GDO) zie ik de beweging van verduurzaming van dichtbij. Zo hebben de gemeenten die lid zijn van GDO vaak natuur- en duurzaamheidscentra die in de haarvaten van de lokale samenleving zitten. Het zijn die centra die de transitiebeweging op gang brengen en helpen om de klimaatdoelen van gemeenten te realiseren. Ook in mijn eigen gemeente Zwijndrecht stellen we ons de vraag: hoe worden we een klimaatrobuuste gemeente?’

De WUR gaat onderzoeken welke elementen een moestuinprogramma nu effectief maken. Dit moet leiden tot een breed gedragen beschrijving van een ‘modelinterventie’ voor schoolmoestuinprogramma’s. GDO is hierbij betrokken vanuit de Alliantie Schooltuinen en de centra in het netwerk die hun eigen programma’s en ervaringen delen.

Moestuinieren staat volop in de aandacht. Het is een activiteit waarbij natuur (groen) en gezondheid heel mooi samenkomen. Het programma Jong Leren Eten zet in op deze verbinding van natuur en gezondheid, en stimuleert scholen om hun leerlingen niet alleen in de klas te onderwijzen over gezonde en duurzame voeding, maar ook om met de leerlingen praktische activiteiten te ondernemen waarbij kinderen ervarend leren.

Positieve effecten

Vanuit onderzoek weten we dat moestuinieren positieve effecten kan hebben op kinderen. Effecten die gevonden zijn variëren van meer kennis over groente en fruit tot mogelijke effecten op schoolprestaties. Er is echter nog weinig bekend over welke elementen een moestuinprogramma nu effectief maken. Welke onderdelen van het programma dragen in welke mate bij aan de positieve effecten? Om dat te onderzoeken, is Wageningen University & Research bezig met een project over schoolmoestuinen, in opdracht van LNV.

Modelinterventie

Het doel van dit project is om vanuit wetenschap en praktijk tot een breed gedragen beschrijving van een ‘modelinterventie’ voor school-moestuin-programma’s te komen. De modelinterventie vormt een paraplu met objectieve criteria waaraan een goede schoolmoestuin-interventie moet voldoen (een soort meetlat). Daaronder hangen een aantal bestaande lesprogramma’s voor schooltuinen die al aan deze criteria voldoen, en daarmee van goede kwaliteit zijn.

Vervolgens wordt deze ‘modelinterventie’ uitgewerkt voor het accreditatieproces van de interventiedatabase Centrum Gezond Leven van het RIVM. Op deze manier hoeft niet ieder individueel moestuinprogramma het accreditatieproces te doorlopen, maar alleen de modelinterventie.

Praktijkkennis

Naast een verkenning vanuit wetenschappelijke literatuur naar de kernelementen van school-moestuinprogramma’s, worden praktijkervaringen met deze elementen geïnventariseerd. Op deze manier wordt wetenschappelijke en praktijkkennis gecombineerd en komen we tot een breed gedragen set aan kernelementen en bijbehorende criteria. Daarnaast krijgen we inzicht in de belangrijkste elementen van schooltuinprogramma’s die bijdragen aan het gewenste resultaat.

Samenwerking

Binnen dit project wordt nauw samengewerkt met onze vereniging GDO, de Alliantie Schooltuinen, Jong Leren Eten, Adviesbureau Beleef & Weet en andere betrokkenen (o.a. moestuincoaches). Vanuit ons netwerk zijn meerdere centra betrokken. Voor de uitvoering van het project dragen Remon Dammers (NME Den Haag) en Hannelore Borger (Natuur en Milieu Overijssel) bij en stemmen we regelmatig af met de Focusgroep Schooltuinieren. Onderdeel van het project is een inventarisatie van bestaande schoolmoestuinprogramma’s. Meer weten? Neem contact op met Arjan Klopstra, programma-manager Duurzaam Onderwijs.

Elk schoolkind toegang geven tot een schooltuin, zelf groenten en fruit telen en de oogst proeven. Dat is de droom van de Alliantie Schooltuinen, een initiatief van onder meer GDO. Een schooltuin draagt bij aan meer kennis over en betrokkenheid bij voeding en natuur. Het is een plek waar alle kinderen tot bloei kunnen komen.

Om het belang van de schooltuin in de schijnwerpers te zetten, organiseren de Alliantie en het rijksprogramma Jong Leren Eten van 22 tot en met 26 mei 2023 de Week van de Schooltuin.

Rol voor gemeenten

De recente aandacht voor gezond, lokaal voedsel heeft bij veel gemeenten het schooltuinieren opnieuw onder de aandacht gebracht. Gemeenten stimuleren gezonde voeding en educatie speelt daarbij een belangrijke rol. Het schooltuinieren maakt bovendien vaak onderdeel uit van de lokale voedselstrategie. Ook in de Tweede Kamer staat schooltuinieren op de agenda: in 2021 is een motie aangenomen om schooltuinieren te bevorderen. Meer weten?

Winnaar Gouden Wortel 2022 Arnhem investeert fors in schooltuinen

Dit jaar wonnen de gemeenten Teylingen en Arnhem de Gouden Wortel voor hun ondersteuning van het schooltuinieren. De gemeenteraad van Arnhem heeft in november 2022 het amendement ‘Elk Arnhems kind een schoolmoestuin’ met een ruime meerderheid aangenomen. Arnhem start in 2023 met een programma gericht op schoolmoestuinieren. De raad heeft voor drie jaar geld beschikbaar gesteld. Samen met de scholen, schoolbesturen en partners op het gebied van natuur- en milieueducatie wordt dit vormgegeven.

Het samenwerkingsverband van vijf Zeeuwse natuur- en duurzaamheidscentra – NMEZeeland – is de winnaar van de GDO Innovatieprijs 2022. In totaal waren er acht nominaties, die aansluiten bij actuele thema’s: klimaatverandering, energietransitie, circulaire economie, vervuiling en verspilling, armoede, stress onder kinderen. De jury heeft vooral gekeken naar de impact van de producten, projecten en werkwijzen.

De jury werd gevormd door Jacqueline van Dongen (wethouder Zwijndrecht, voorzitter GDO), Theo Leupen (RVO), André de Hamer (Duurzame Pabo), Anna Vanderveen en Jet de Jonge (gemeente Nissewaard, winnaar Innovatieprijs 2021).

De jury constateert: ‘Hier wordt leiderschap getoond in het organiseren van samenwerking. Dit is zeer toe te juichen vanuit het oogpunt van coalitie, cocreatie en cofinanciering. Door samenwerking ontstaat een ‘organisatie met meer smoel, slagkracht, bereik en ontwikkelpotentie!

NDE-centra bereiken met hun mooie producten en projecten lokaal en regionaal al veel impact, maar die impact moet en kan nog groter worden. Dat dat kan laat de Zeeuwse verbreding op organisatorisch vlak goed zien. De drie doelen (efficiency, grote projecten, één gezicht) die onder NMEZeeland liggen, zijn daarvoor ontzettend belangrijk. Als de infrastructuur goed is, komt er ook meer ruimte voor het vernieuwen/actualiseren van producten – wat ook al gebeurt binnen dit samenwerkingsverband.’

Eervolle vermeldingen

Drie eervolle vermeldingen waren er dit jaar, omdat deze inzendingen enerzijds enorm aansluiten op de actualiteit en anderzijds op het bieden van ruimte waar een kind zichzelf en de wereld mag ontdekken, los van de druk van de omgeving.

Zaans Natuur- en Milieucentrum, Kleed je goed: Mooie, goed voorbereide expositie over de milieu-impact van kleding (en alternatieven om die impact te beperken), gelardeerd met opdrachten, spellen e.d.  ZNMC toont hiermee lef en pakt een actueel, gevoelig onderwerp bij de kop dat jong en oud raakt. Sluit goed aan op de belevingswereld van kinderen (en hun ouders) en wat je zelf kunt doen voor een betere werelden is vanuit duurzaamheidsperspectief zeer relevant.

Natuurstad Rotterdam, natuurlijke speelplek de Oedenstee: Innovatief vanuit een gedurfde visie op hoe kinderen willen spelen. Dit heeft Nederland nodig! En zeker grootstedelijk gebied als Rotterdam. De pedagogische kwaliteit van speelruimte vraagt dringend aandacht: een plek waar een kind zichzelf én de wereld mag ontdekken; educatief maar zonder de vele leerdoelen waar kinderen onder bedolven worden.

Natuurcentrum Arnhem, Meer voedsel natuurlijk: Waardevol en super actueel initiatief waarin twee actuele thema’s – zelf voedsel telen en armoede – heel praktisch gekoppeld worden. Sociale duurzaamheid wordt door velen genoemd, zeker in de context van de SDGs, maar er wordt niet vaak heel nadrukkelijk aandacht gegeven.

De Ulebelt, voedselcoöperaties: Voedselcoöperaties zijn op zichzelf niet innovatief. De dienst waarmee Ulebelt startende voedselcoöperaties worden ondersteund is -hoe basaal georganiseerd ook- vooral vanuit het gezichtspunt van het doel juist wél innovatief te noemen. Het kan ook grote impact hebben op sociale cohesie in wijken en buurten. Zeer geschikt voor navolging door andere NME-centra/ makkelijk op te schalen.

Hortus Harderwijk, energietransitie met kinderen: De vernieuwende kant van dit project is de veiling van producten die door de leerlingen zijn bedacht en waarbij de opbrengst naar gastlessen en verduurzaming van de scholen gaat. Je geeft ook een waarde aan het denkvermogen van kinderen. Er is een mooie verbinding gemaakt naar bedrijven uit de regio. Ook ouders zijn actief betrokken. Dat is winst, zeker op dit actuele thema.

Helderse vallei, Toolkit klimaatproof schoolplein ism Hoogmeenraadschap: De samenwerking tussen NME en waterschappen is een beproefd concept, het eigenaarschap zo direct bij de leerlingen leggen, is wel een vernieuwende aanpak. Bovendien zijn de introductiefilmpjes erg leuk en is het lesmateriaal supergoed verzorgd. Mooi dat het project in samenwerking met de waterschappen landelijk wordt uitgerold.

Natuurcentrum Arnhem, Landlopers: Mooi educatief project op het actuele thema grondstoffen, een innovatieve, speelse spelvorm die op een leuke maar evengoed indringende manier laat ervaren wat de dilemma’s zijn rond het gebruiken en inrichten van de ruimte (gebied) en de daarin aanwezige grond- en hulpstoffen.

Stad & Natuur Almere was op 15 en 16 september gastheer voor de jaarlijkse GDO Tweedaagse. Leidinggevenden van natuur- en duurzaamheidscentra uit hel hele land ontmoetten elkaar op Stadslandgoed De Kemphaan. Ze wisselden kennis en ervaringen uit en brachten een bezoek aan de Floriade. De Almeerse wethouder Jesse Luijendijk opende de bijeenkomst.

Hij benadrukte het belang van NDE-organisaties en hij noemde het verbinden van stad en natuur steeds belangrijker: “Een duurzame en gezonde stad zit in het DNA van Almere. We staan nu voor enorme uitdagingen rond bewustwording en het belang van een groene stad. De gemeente kan dit niet alleen. Stad & Natuur Almere is een begrip onder onze inwoners. Als gemeente zijn we heel erg trots op deze partner.” 

Ondernemen en maatschappelijk rendement

GDO bood de deelnemers een gevarieerd en inspirerend programma. De eerste dag stond ‘ondernemen en maatschappelijke impact’ centraal. Liesbeth Bronkhorst, directeur/bestuurder van Stad & Natuur, vertelde haar collega’s over haar visie op het belang van ondernemerschap en maatschappelijk rendement in haar organisatie. Aansluitend waren er workshops waarbij de deelnemers stilstonden bij dit thema. 

Van educatie naar participatie

Dag twee stond in het kader van het ‘verbreden van educatie naar participatie’. In opdracht van GDO doet Wageningen University & Research momenteel onderzoek bij vijf natuur- en duurzaamheidscentra naar inwonersparticipatie. De uitkomsten worden vertaald in leermiddelen voor de leden van GDO.

Bezoek aan Floriade

De Tweedaagse werd afgesloten met een bezoek aan de Floriade. De leidinggevenden deden onder meer het buitenleslokaal van Stad & Natuur aan, het eiland Utopia en de schooltuinenlocatie van de gemeenten Almere en Amsterdam. Liesbeth Bronkhorst blikt terug op een inspirerende en geslaagde Tweedaagse: “We zijn trots dat we deel uitmaken van zo’n professioneel netwerk. Met elkaar bereiken we vrijwel alle basisscholen in het land, én heel veel inwoners met onze groene en duurzame activiteiten. Samen maken we heel veel impact en dat is dringend nodig. Bovendien zetten wij met dit congres Almere op de kaart als groene en gezonde stad.”